Περὶ «Φανουρόπιτα» Λόγος Του Αντώνη Κουτεντάκη – Θεολόγου, φιλόλογου, υπ. διδάκτορος ιστορίας

Ἀδιαμφισβήτητα ἕνας ἐκτῶν πλέον λαοφιλῶν Ἁγίων εἶναι καὶ  ὁ  ἅγιος Φανούριος, ὁ ὁποῖος συγκαταλέγεται στοὺς θαυματουργοὺς καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀπολαμβάνει ἰδιαιτέρας τιμῆς ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς. Ὡς γνωστὸν γιὰ τὸν βίο του δὲν γνωρίζουμε ἀπολύτως τίποτα, δεδομένου ὅτι ἡ τιμή του ξεκίνησε στὴν Ῥόδοκατὰ τὰ  μέσα τοῦ ιδ΄ αἰῶνος, ὅταν φανερώθηκε ἡ εἰκόνα του, γεγονὸς  στὸ ὁποῖο ὀφείλει καὶ τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸν μητροπολίτη Ῥόδου Νεῖλο β΄. Πολλὲς σύγχρονες ἁγιολογικὲς μελέτες ταυτίζουν τὸν ἅγιο Φανούριο μὲτὸν ἅγιο Γεώργιο, πλὴν εἴτε πρόκειται περὶἰδιαιτέρου προσώπου εἴτε ὄχι, ἡ οὐσία εἶναι πὼς ὁ ἐνεργῶν τὰ θαυμάσια διὰτῶν Ἁγίων Του εἶναι ὁ μόνος Ἅγιος Θεός.

Ὅσον ἀφορᾷ τώρα τὴν τιμὴ ἀπὸ μέρους τῶνπιστῶν πρὸς τὸν Ἅγιο αὐτὴἐκδηλώνεται κυρίως μὲ τὴν παρασκευὴ καὶ εὐλογία στὴν ἐκκλησία πλακούντων, τοὺς ὁποίους ὁ κόσμος κοινῶς ὀνομάζει φανουρόπιτες. Πίτες δηλαδὴ πρὸς τιμὴν τοῦ ἁγίου Φανουρίου. Καὶ ἕως έδῶ ὅλα καλά. Παρατηροῦμε δηλαδὴ μία παραλλαγὴ τῆς ἀρτοκλασίας, ἡ ὀποία ἀρχικῶς ἦταν στοιχεῖο τῆς ἀγρυπνίας καὶ  μόνον, κατόπιν ἐπεκτάθηκε ὡς εἶδος προσφορᾶς πρὸς τοὺς Ἁγίους ἀπὸ τοὺς πιστοὺς καὶ ὅσον ἀφορᾷ τὸν περὶ οὗ ὁ λόγος Ἅγιο οἱ ἄρτοι ἀντικατεστάθησαν ἀπὸ τὶς πίτες.

Ὡς ἐκ τούτου λοιπὸν οἱ φανουρόπιτες εἶναι ἀνεκτὲς ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μόνον ὡς δεῖγμα εὐγνωμοσύνης, τιμῆς καὶ ἀγάπης πρὸς τὸν ἅγιο Φανούριο καὶ τίποτα περεταίρω! Σαφῶς καὶ πρέπει νὰ παρασκευάζονται μὲ προσευχή, ὅπως κάθε τί ποὺ προσφέρεται στὴν ἐκκλησία, ὅμως οἱ συστάσεις περὶ συγκεκριμένων ἀριθμητικὰὑλικῶν εἶναι ἀπαράδεκτες καὶ ἀγγίζουν τὰ ὅρια τῆς μαγείας. Ὅπως γιὰ τοὺς ἄρτους δὲν ὑπάρχει συγκεκριμένος ἀριθμὸς ὑλικῶν, ἀντιστοίχως δὲν νοεῖται κάτι τέτοιο καὶ γιὰ τὶς φανουρόπιτες. Τὸ  μόνο ποὺ πρέπει νὰ προσεχθεῖ εἶναι νὰ μὴν περιέχουν αὐγὰ ἢ γάλα, ὥστε νὰμποροῦν νὰκαταλυθοῦν καὶὅταν ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου τύχει ἡμέρα Τετάρτη ἢ Παρασκευή.

Καὶ μιλᾶμε γιὰτὴν μνήμη τοῦ Ἁγίου, ἤτοι 26 καὶ 27 Αὐγούστου, δεδομένου ὅτι ὡς δεῖγμα προσφορᾶς πρὸς τὸν ἅγιο Φανούριο προσφέρονται μόνον στὴν μνήμη του καὶσὲφερωνύμους ναούς. Ἡ συνήθεια κάθε εὐσεβὴς κυρία νὰ φτιάχνει μιὰ πίτα μέρα παρὰ μέρα καὶ νὰ τὴν πηγαίνει στὴν ἐνορία της δὲν ἔχει κανένα ἀπολύτως νόημα. Θὰ ἦταν χίλιες φορὲς προτιμότερο τὸν χρόνο αὐτὸνὰτὸν διαθέτει ὥστε νὰ ζυμώσει ἕνα πρόσφορο καὶ ἔτσι νὰ συνεισφέρει καὶστὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι τῆς θείας Λειτουργίας.

Ὅπως εἴπαμε καὶ ἀνωτέρω, ἡ φανουρόπιτα προσφέρεται ὡς ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης καὶ τιμῆς πρὸς τὸν Ἅγιο. Ἡ λαϊκὴ  δοξασία ὅτι προσφέρεται ὡς ἀντίλυτρο γιὰ τὶς ἁμαρτίες τῆς μητέρας τοῦ Ἁγίου εἶναι ἀνιστόρητη, ἀβάσιμη, ἀπαράδεκτη καὶ βλάσφημη! Ἐὰν ὁ ἅγιος Φανούριος ταυτίζεται ὄντως μὲ τὸν ἅγιο Γεώργιο, τότε ἡ μητέρα του δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν ἁγία Πολυχρονία, ἐὰν πάλι ἰσχύει τὸ ἀντίθετο δὲν γνωρίζουμε τίποτα γι’ αὐτήν. Πῶς λοιπὸν μποροῦμε νὰ σπιλώνουμε ἕνα πρόσωπο περὶτοῦ ὁποίου δὲν γνωρίζουμε τίποτα;

Εἶθε λοιπὸν ὁ ἅγιος Φανούριος νὰεἶναι πάντοτε πρέσβης μας πρὸς τὸν Κύριο καὶ τελικὰ νὰ μᾶς φανερώσει ὄχι χαμένα ἀντικείμενα ἀλλὰ τὴν πραγματικὴ καὶ ζῶσα πίστη μας πρὸς τὸν Θεό, μακριὰ ἀπὸ  δεισιδαιμονίες καὶ βλάσφημες δοξασίες. Τὴν πίστη ποὺ δὲν μετατρέπει τοὺς Ἁγίους σὲ μαγικὰ τζίνι γιὰτὴν πραγματοποίηση κάθε μας εὐχῆς, ἀλλὰ σὲ πρότυπα καὶ ὁδοδεῖκτες πρὸς τὴν σωτηρία μας.