Παραδείγματα ασκήσεως
Ο Κύριος ασκήτευσε «νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα» (Ματθ. δ 2). Και «ἦν διανυκτερεύων ἐν τῇ προσευχῇ τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. ς 12). Όλη η μέρα του ήταν γεμάτη από πολύωρη διδασκαλία, από ατέλειωτες θαυματουργίες, από τη διακονία του πονεμένου λαού. Και φυσικά κουραζόταν. Δεν ήταν υπεράνθρωπος. Θεάνθρωπος ήταν, τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος.
Και ως τέλειος άνθρωπος είχε όλα τα ανθρώπινα, εκτός από την αμαρτία. Κουραζόταν επομένως ως άνθρωπος από τη διαρκή απασχόληση. Παρόλ’ αυτά αφιέρωνε συχνά όλη τη νύχτα στην προσευχή. Και πάντοτε περνούσε λιτά. «Οὐκ εἶχε ποῦ τήν κεφαλήν κλίνῃ» (Ματθ. η 20). Δεν είχε που να ακουμπήσει την κεφαλή Του. Δεν είχε σπίτι δικό Του. Και το φαγητό Του απλό. Όλα στη ζωή Του ήταν λιτά και φτωχικά. Όλη τη ζωή Του την έζησε χωρίς ανέσεις και ανάπαυση, αλλά με πτωχεία, με στερήσεις και κόπους, με θυσία και αυταπάρνηση.
Ο Τίμιος Πρόδρομος είχε το ένδυμά του υφασμένο από τρίχες καμήλου, φορούσε ζώνη δερμάτινη γύρω από τη μέση του, η τροφή του δε ήταν πρόχειρη και απλή· δηλαδή ακρίδες που έφερνε ο άνεμος στην έρημο από την Αραβία, και μέλι άγριο (βλ. Ματθ. γ 4). Οι άγιοι Απόστολοι έζησαν επίσης με ασκητικό φρόνημα, μέσα σε πολλούς κινδύνους, «ἐν κόπῳ καί μόχθῳ, ἐν ἀγρυπνίαις πολλάκις, ἐν λιμῷ καί δίψει, ἐν νηστείαις πολλάκις, ἐν ψύχει καί γυμνότητι» (Β Κορ. ια 27).
Δεν ήταν μόνο οι αποστολικοί κόποι και μόχθοι. Ήταν και οι εκούσιες αγρυπνίες. Δεν ήταν μόνο ο λιμός και η δίψα, διότι δεν μπορούσαν πάντοτε να βρίσκουν τα αναγκαία για τη διατροφή τους. Ήταν και οι εκούσιες νηστείες. Περνούσαν κάποιες φορές το κρύο του χειμώνα χωρίς τα απαραίτητα ρούχα. Το μαρτύριο εκατομμυρίων μαρτύρων της Εκκλησίας μας τι άλλο ήταν παρά τέλεια άσκηση; Φανέρωναν με την αυταπάρνησή τους ότι δεν δίσταζαν ούτε μπροστά στον θάνατο προκειμένου να ζήσει και να σωθεί η ψυχή.
Αλλά υπάρχει ολόκληρη τάξη αγίων της Εκκλησίας μας, η τάξη των οσίων ασκητών, που έζησαν με αξιοθαύμαστους ασκητικούς αγώνες, για να φθάσουν στη μακαρία απάθεια και στη θέα του Θεού. Το Σάββατο της Τυρινής «μνείαν ἐπιτελοῦμεν πάντων τῶν ἐν ἀσκήσει λαμψάντων ἁγίων, ἀνδρῶν τε καί γυναικῶν» (Συναξάριον τοῦ Τριῳδίου).
Και στην Παλαιά Διαθήκη υπήρχε η νηστεία. Είναι δε θαυμαστό το παράδειγμα του προφήτη Δανιήλ και των αγίων Τριών Παίδων,που ζούσαν αιχμάλωτοι στη Βαβυλώνα και τους πήρε με άλλους νέους ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ στα ανάκτορα για ειδική αποστολή.
Έδωσε δε διαταγή να τρώνε και να πίνουν από το τραπέζι του, για να έχουν δύναμη και αντοχή. Αλλά αυτοί κρυφά από εκείνον νήστευαν. Και η νηστεία τους ωφελούσε και σωματικά. Οι όψεις τους ήταν ωραιότερες και τα σώματά τους υγιέστερα και ισχυρότερα από εκείνα των νέων που δεν νήστευαν (βλ. Δανιήλ. κεφ. α ). Στον ασκητή δεν λάμπει μόνο η ψυχή. Η λάμψη της ακτινοβολείται και από το σώμα.
Και στον Παράδεισο ήταν αναγκαία η άσκηση. Οι πρωτόπλαστοι ζούσαν με αγιότητα και αναμαρτησία. Ήταν όμως και εκεί επιδεκτικοί τελειώσεως, μπορούσαν να προοδεύουν στην αρετή. Γι’ αυτό και τους δόθηκε εντολή νηστείας (βλ. Γεν. β 16-17). Έτσι ο Παράδεισος δεν ήταν γι’ αυτούς μόνο ένας υπέροχος τόπος τρυφής και απολαύσεως. Ήταν συγχρόνως και τόπος ασκήσεως.
Η παράβαση της νηστείας τους έβγαλε από τον Παράδεισο. Και όλοι οι απόγονοί τους ζούμε έξω από τον Παράδεισο. Η τήρηση της νηστείας, γενικότερα της ασκήσεως, θα μας επιστρέψει στην αρχαία μας δόξα και ωραιότητα.
Η άσκηση του πνεύματος
Θα δούμε στη συνέχεια πὠς από την άσκηση, π.χ. τη νηστεία, την αγρυπνία, τις γονυκλισίες, που έχουν σχέση με το σώμα, πρέπει οπωσδήποτε να περνούμε στην άσκηση του πνεύματος.
Η άσκηση μέσα στην Εκκλησία μας δεν είναι απλά άρνηση για ορισμένα πράγματα· τότε θα ήταν μια βασανιστική στέρηση. Η νηστεία δεν είναι μόνο αποφυγή κάποιων τροφών· τότε θα ήταν δίαιτα. Η αγρυπνία δεν είναι μόνο η στέρηση του ύπνου· τότε θα έμοιαζε με την αϋπνία που βασανίζει πολλούς. Οι γονυκλισίες, οι μετάνοιες, δεν είναι για μας αθλήματα που γυμνάζουν το σώμα, αλλά ασκήσεις που βοηθούν την ψυχή.
Ο Κύριος νήστευε, αγρυπνούσε, συγχρόνως προσευχόταν. Δίδαξε για τη δύναμη που έχει η προσευχή όταν συνδυάζεται με τη νηστεία, μάλιστα στην καταπολέμηση των δαιμόνων (βλ. Ματθ. ιζ 21). Οι άγιοι της Εκκλησίας μας έζησαν με αγώνες πολλούς και κακοπάθειες, με γνήσιο ασκητικό φρόνημα. «Νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή» έλαβαν ουράνια χαρίσματα. Δηλαδή με τη νηστεία και την αγρυπνία συνδύαζαν και την προσευχή, τη θερμή και αδιάλειπτη προσευχή, με την άσκηση του σώματος τη γυμνασία της ψυχής.
Είχαν λοιπόν εμπειρία για τη βοήθεια που προσφέρει η νηστεία στην προσευχή, και από αυτή την εμπειρία μας μίλησαν. «Ύλη προσευχής, πείνα», μας είπαν. Η πρώτη ύλη της προσευχής, αυτό που τρέφει την προσευχή, είναι η πείνα. Και «νοῦς νηστευτοῦ προσεύχεται νηφόντως· ὁ δέ τοῦ ἀκρατοῦς εἰδώλων ἀκαθάρτων πεπλήρωται». Ο νους εκείνου που νηστεύει, προσεύχεται με νήψη, με προσοχή και καθαρότητα.
Ο νους όμως εκείνου που δεν εγκρατεύεται, γεμίζει με ακάθαρτες φαντασίες. Διότι η νηστεία είναι «προσευχῆς καθαρότης· ψυχῆς φωστήρ· νοός φυλακή… παραδείσου θύρα και τρυφή». Η νηστεία χαρίζει καθαρότητα στην προσευχή, γίνεται φως για την ψυχή, βοηθάει τον νου να μένει απρόσβλητος από τους εφάμαρτους λογισμούς. Οδηγεί στον Παράδεισο και εξασφαλίζει την απόλαυσή του (Ἰωάννου Σιναΐτου, Κλῖμαξ, Λόγος ΙΔ΄, Περί γαστριμαργίας, ις΄, λα΄).
(Αρχιμ. Αστερίου Σ. Χατζηνικολάου, από το βιβλίο «Ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα» εκδ. Σωτήρ)
Ο Κύριος ασκήτευσε «νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα» (Ματθ. δ 2). Και «ἦν διανυκτερεύων ἐν τῇ προσευχῇ τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. ς 12). Όλη η μέρα του ήταν γεμάτη από πολύωρη διδασκαλία, από ατέλειωτες θαυματουργίες, από τη διακονία του πονεμένου λαού. Και φυσικά κουραζόταν. Δεν ήταν υπεράνθρωπος. Θεάνθρωπος ήταν, τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος.
Και ως τέλειος άνθρωπος είχε όλα τα ανθρώπινα, εκτός από την αμαρτία. Κουραζόταν επομένως ως άνθρωπος από τη διαρκή απασχόληση. Παρόλ’ αυτά αφιέρωνε συχνά όλη τη νύχτα στην προσευχή. Και πάντοτε περνούσε λιτά. «Οὐκ εἶχε ποῦ τήν κεφαλήν κλίνῃ» (Ματθ. η 20). Δεν είχε που να ακουμπήσει την κεφαλή Του. Δεν είχε σπίτι δικό Του. Και το φαγητό Του απλό. Όλα στη ζωή Του ήταν λιτά και φτωχικά. Όλη τη ζωή Του την έζησε χωρίς ανέσεις και ανάπαυση, αλλά με πτωχεία, με στερήσεις και κόπους, με θυσία και αυταπάρνηση. Ο Τίμιος Πρόδρομος είχε το ένδυμά του υφασμένο από τρίχες καμήλου, φορούσε ζώνη δερμάτινη γύρω από τη μέση του, η τροφή του δε ήταν πρόχειρη και απλή· δηλαδή ακρίδες που έφερνε ο άνεμος στην έρημο από την Αραβία, και μέλι άγριο (βλ. Ματθ. γ 4). Οι άγιοι Απόστολοι έζησαν επίσης με ασκητικό φρόνημα, μέσα σε πολλούς κινδύνους, «ἐν κόπῳ καί μόχθῳ, ἐν ἀγρυπνίαις πολλάκις, ἐν λιμῷ καί δίψει, ἐν νηστείαις πολλάκις, ἐν ψύχει καί γυμνότητι» (Β Κορ. ια 27). Δεν ήταν μόνο οι αποστολικοί κόποι και μόχθοι. Ήταν και οι εκούσιες αγρυπνίες. Δεν ήταν μόνο ο λιμός και η δίψα, διότι δεν μπορούσαν πάντοτε να βρίσκουν τα αναγκαία για τη διατροφή τους. Ήταν και οι εκούσιες νηστείες. Περνούσαν κάποιες φορές το κρύο του χειμώνα χωρίς τα απαραίτητα ρούχα. Το μαρτύριο εκατομμυρίων μαρτύρων της Εκκλησίας μας τι άλλο ήταν παρά τέλεια άσκηση; Φανέρωναν με την αυταπάρνησή τους ότι δεν δίσταζαν ούτε μπροστά στον θάνατο προκειμένου να ζήσει και να σωθεί η ψυχή. 
Αλλά υπάρχει ολόκληρη τάξη αγίων της Εκκλησίας μας, η τάξη των οσίων ασκητών, που έζησαν με αξιοθαύμαστους ασκητικούς αγώνες, για να φθάσουν στη μακαρία απάθεια και στη θέα του Θεού. Το Σάββατο της Τυρινής «μνείαν ἐπιτελοῦμεν πάντων τῶν ἐν ἀσκήσει λαμψάντων ἁγίων, ἀνδρῶν τε καί γυναικῶν» (Συναξάριον τοῦ Τριῳδίου).
Και στην Παλαιά Διαθήκη υπήρχε η νηστεία. Είναι δε θαυμαστό το παράδειγμα του προφήτη Δανιήλ και των αγίων Τριών Παίδων,που ζούσαν αιχμάλωτοι στη Βαβυλώνα και τους πήρε με άλλους νέους ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ στα ανάκτορα για ειδική αποστολή. Έδωσε δε διαταγή να τρώνε και να πίνουν από το τραπέζι του, για να έχουν δύναμη και αντοχή. Αλλά αυτοί κρυφά από εκείνον νήστευαν. Και η νηστεία τους ωφελούσε και σωματικά. Οι όψεις τους ήταν ωραιότερες και τα σώματά τους υγιέστερα και ισχυρότερα από εκείνα των νέων που δεν νήστευαν (βλ. Δανιήλ. κεφ. α ). Στον ασκητή δεν λάμπει μόνο η ψυχή. Η λάμψη της ακτινοβολείται και από το σώμα. Και στον Παράδεισο ήταν αναγκαία η άσκηση. Οι πρωτόπλαστοι ζούσαν με αγιότητα και αναμαρτησία. Ήταν όμως και εκεί επιδεκτικοί τελειώσεως, μπορούσαν να προοδεύουν στην αρετή. Γι’ αυτό και τους δόθηκε εντολή νηστείας (βλ. Γεν. β 16-17). Έτσι ο Παράδεισος δεν ήταν γι’ αυτούς μόνο ένας υπέροχος τόπος τρυφής και απολαύσεως. Ήταν συγχρόνως και τόπος ασκήσεως. 
Η παράβαση της νηστείας τους έβγαλε από τον Παράδεισο. Και όλοι οι απόγονοί τους ζούμε έξω από τον Παράδεισο. Η τήρηση της νηστείας, γενικότερα της ασκήσεως, θα μας επιστρέψει στην αρχαία μας δόξα και ωραιότητα. 
Η άσκηση του πνεύματος Θα δούμε στη συνέχεια πὠς από την άσκηση, π.χ. τη νηστεία, την αγρυπνία, τις γονυκλισίες, που έχουν σχέση με το σώμα, πρέπει οπωσδήποτε να περνούμε στην άσκηση του πνεύματος.
Η άσκηση μέσα στην Εκκλησία μας δεν είναι απλά άρνηση για ορισμένα πράγματα· τότε θα ήταν μια βασανιστική στέρηση. Η νηστεία δεν είναι μόνο αποφυγή κάποιων τροφών· τότε θα ήταν δίαιτα. Η αγρυπνία δεν είναι μόνο η στέρηση του ύπνου· τότε θα έμοιαζε με την αϋπνία που βασανίζει πολλούς. Οι γονυκλισίες, οι μετάνοιες, δεν είναι για μας αθλήματα που γυμνάζουν το σώμα, αλλά ασκήσεις που βοηθούν την ψυχή. Ο Κύριος νήστευε, αγρυπνούσε, συγχρόνως προσευχόταν. Δίδαξε για τη δύναμη που έχει η προσευχή όταν συνδυάζεται με τη νηστεία, μάλιστα στην καταπολέμηση των δαιμόνων (βλ. Ματθ. ιζ 21). Οι άγιοι της Εκκλησίας μας έζησαν με αγώνες πολλούς και κακοπάθειες, με γνήσιο ασκητικό φρόνημα. «Νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή» έλαβαν ουράνια χαρίσματα. Δηλαδή με τη νηστεία και την αγρυπνία συνδύαζαν και την προσευχή, τη θερμή και αδιάλειπτη προσευχή, με την άσκηση του σώματος τη γυμνασία της ψυχής. 
Είχαν λοιπόν εμπειρία για τη βοήθεια που προσφέρει η νηστεία στην προσευχή, και από αυτή την εμπειρία μας μίλησαν. «Ύλη προσευχής, πείνα», μας είπαν. Η πρώτη ύλη της προσευχής, αυτό που τρέφει την προσευχή, είναι η πείνα. Και «νοῦς νηστευτοῦ προσεύχεται νηφόντως· ὁ δέ τοῦ ἀκρατοῦς εἰδώλων ἀκαθάρτων πεπλήρωται». Ο νους εκείνου που νηστεύει, προσεύχεται με νήψη, με προσοχή και καθαρότητα. 
Ο νους όμως εκείνου που δεν εγκρατεύεται, γεμίζει με ακάθαρτες φαντασίες. Διότι η νηστεία είναι «προσευχῆς καθαρότης· ψυχῆς φωστήρ· νοός φυλακή… παραδείσου θύρα και τρυφή». Η νηστεία χαρίζει καθαρότητα στην προσευχή, γίνεται φως για την ψυχή, βοηθάει τον νου να μένει απρόσβλητος από τους εφάμαρτους λογισμούς. Οδηγεί στον Παράδεισο και εξασφαλίζει την απόλαυσή του (Ἰωάννου Σιναΐτου, Κλῖμαξ, Λόγος ΙΔ΄, Περί γαστριμαργίας, ις΄, λα΄). (Αρχιμ. Αστερίου Σ. Χατζηνικολάου, από το βιβλίο «Ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα» εκδ. Σωτήρ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου