Άγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης- Η εξέτασις της συνειδήσεως

          
ΑΟΡΑΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η΄

Για την εξέτασι της συνειδήσεως σκέψου τρία πράγµατα: τα σφάλµατα της κάθε µέρας, την αιτία των σφαλµάτων αυτών και την στενοκαρδία και προθυµία που έχεις να τα πολεµήσης και να αποκτήσης τις αντίθετές τους αρετές. Για τα σφάλµατα κάνε εκείνο που σου είπα στο κστ΄ κεφάλαιο (τι πρέπει να κάνουµε όταν πληγωθούµε κ.λπ). Για την αιτία αυτών ανάγκασε τον εαυτό σου να την πολεµήσης, να την κατατροπώσης και να την ρίξης στη γη. Για την προθυµία που χρειάζεται να κάνης αυτό και να αποκτήσης τις αρετές, δυνάµωσε την θέλησί σου µε την απιστία του εαυτού σου, δηλαδή µε το να µην έχης καθόλου θάρρος στον εαυτό σου, µε την ελπίδα και το θάρρος στον Θεό, µε την προσευχή και µε το µίσος των πράξεων της κακίας και µε την επιθυµία των πράξεων της αντίστοιχης αρετής.
Φρόντισε, αδελφέ, πάντοτε σε κάθε σου λογισµό, λόγο και έργο να έχης συνείδησι ακατάγνωστη, δηλαδή να µη σε κατηγορή και να µη σε τύπτη η συνείδησίς σου για κάποιο πράγµα. ∆ιότι όποιος εξετάζει στο βάθος την ορθή και αγία συνείδησι, δεν µπορεί να σφάλλη ποτέ, ή αν σφάλη, να µην διορθωθή. ∆ιότι η συνείδησις είναι ο φυσικός νόµος που έδωσε ο Θεός στις καρδιές των ανθρώπων για να τους οδηγή πάντοτε σαν λυχνάρι σε όλα τα καλά. Όπως είπε και ο άγιος Νείλος: «Να χρησιµοποιήσης την συνείδησί σου ως λυχνάρι για τις πράξεις σου». Και ο Απόστολος είπε ότι «οι εντολές του νόµου του Θεού είναι γραµµένες µέσα στις καρδιές» (Ρωµ. 2,15).

Απέναντι τεσσάρων πραγµάτων είσαι υποχρεωµενος να διατηρής την συνείδησί σου ακατηγόρητη: απέναντι του Θεού, απέναντι του εαυτού σου, προς τον πλησίον σου και προς άλλα πράγµατα. Όσον αφορά τον Θεό πρέπει να εξετάζης την συνείδησί σου αν φύλαξες όλα εκείνα που είσαι υποχρεωµένος να διαφυλάττης απέναντί του. ∆ηλαδή αν διαφυλάττης όλες του τις εντολές και τις πιο ασήµαντες112 και αν τον αγάπησες και τον υπηρέτησες µε όλη σου την ψυχή και είσαι έτοιµος να πεθάνης γι’ αυτόν, όπως είσαι υποχρεωµένος. Και αν δεν τα διαφύλαξες, φρόντισε στο εξής να τα διαφυλάξης.


Ως προς τον εαυτό σου θα διαφυλάξης ακατηγόρητη την συνείδησί σου, αν δεν αδιαφορής, αλλά κάνης όλο εκείνο το χρέος που πρέπει και είσαι υποχρεωµένος και είναι σύµφωνα µε την δύναµί σου, τόσο προς τον Θεό, όσο και προς τον πλησίον και προς τα άλλα πράγµατα. Και εκτός από αυτά, αν δεν πέφτης σε υπερβολές και ελλείψεις, καταστρέφοντας παράκαιρα την υγεία σου και την ζωή σου και τις σωµατικές σου δυνάµεις µε υπερβολική και ακανόνιστη άσκησι και δεν αποδίδης στο σώµα το δίκαιο µέτρο, φροντίζοντας για την σύστασι και συντήρησί του. Γιατί και αυτό είναι αντίθετο στη συνείδησι και στον ορθό λόγο.


********************************************************
112 Ο Μέγας Βασίλειος στο πρόλογό του στους κατά πλάτος όρους πολύ σοφά και εκτεταµένα αποδεικνύει ότι είναι υποχρεωµένοι όλοι οι χριστιανοί, µικροί και µεγάλοι, να τηρούν όλες τις εντολές που µας προστάζει ο Κύριος στο Ιερό Ευαγγέλιο, χωρίς να εξαιρεθή καµµία από αυτές:

Α΄) ∆ιότι ο Κύριος αποστέλοντας τους µαθητάς του στο κήρυγµα τους είπε να διδάξουν όλα τα έθνη να τηρούν όσες εντολές τους παρήγγειλε αυτός: «Πηγαίνετε και κανετε µαθητές µου όλα τα έθνη… διδάσκοντάς τους να τηρούν όλες τις εντολές που σας έδωσα» (Ματθ. 28,19): δηλαδή όχι άλλες εντολές να φυλάττουν και άλλες να παραµελούν, αλλά όλες, όλες χωρίς καµία εξαίρεσι.
Β΄) ∆ιότι αν δεν ήταν αναγκαίες και απαραίτητες όλες οι εντολές για τη σωτηρία µας, δεν θα γράφονταν καθόλου στην Αγία Γραφή, ούτε θα θα έδινε εντολή ο Κϋριος να φυλάττωνται όλες υποοχρεωτικά. 
Γ΄) Αν ο Κύριος µας προστάσση να γινώµαστε ΄τελειοι «Να είσθε τέλειοι» (Ματθ. 5,48) και ο Παύλος παραγγέλλει να είαι ο άνθρωπος του Θεού καταρτισµένος και σωστός και ολόκληρος «για να είναι καταρτισµένος ο άνθρωπος του Θεού» (Β΄ Τιµ. 3,17), είναι φανερό ότι την τυελειότητα αυτή και ολοκλήρωσι θα µας την χαρίση η φύλαξις των εντολών του Χριστού. 

∆΄) ∆ιότι οι εντολές του Χριστού είναι συνδεδεµένες η µία µε την άλλη σαν µε κάποια αλυσίδα, ώστε όποιος καταλύση και παραβή µία µόνον από τις εντολές, εκείνος µε την λύσι και την παράβσαι της µιάς εντολής, λύνει και παραβαινει συγχρόνως όλες τις άλλες εντολές και δεν δέχεται τόσο µισθό για τις εντολές που φύλαξε, όσο τιµωρία για εκείνην που δεν φύλαξε. Γι’ αυτό και ο αδελφόθεος Ιάκωβος από την µιά µεριά λέγει ότι «Όποιος τηρήσει όλες τις εντολές του νόµου και παραβή µία, θεωρείται παραβάτης όλου του νόµου» (2,10) και ο ίδιος ο Μέγας Βασίλειος λέγει: Τι θα µε ωφελησουν οι άλλες εντολές που κατώρθωσα αν πω τον αδελφό µου µωρό και γι αυτό θεωρηθώ ένοχος της γέεννας του πυρός;». Από όλα αυτά λοιπόν βγαινει το συµπέρασμα ότι κάθε χριστιανός έχει µεγάλη υποχρεωσι να τηρή όλες τις εντολές. Και τι λέγω απλώς να τις τηρή; να τις τηρή µε όλη του την δύναµι µε όλη του την θέλησι και µε όλη του την αγάπη, αν θέλη, σύµφωνα µε τον Απόστολο να στεφανωθή σαν νόµιµος αθλητής. Και όχι µόνον αυτό αλλα και ο ίδιος από µόνος του να προσθέτη κάτι παραπάνω στις εντολές, κάνοντας κάτα κάποιον τρόπο, µία υπερβολή. ∆ιότι κι εκείνος που είχε το ένα τάλαντο δεν δέχθηκε έπαινο από τον Κύριό του διότι επεστρεψε το τάλαντο, αλλά κατεκριθηκε διότι δεν το αύξησε.
Τελειώνω την υποσηµείωσι και σου λέγω: Αδελφέ, αν ανήκης στην τάξι των δούλων και φοβάσαι τον Θεό για να µή σε κολάση, φύλατε όλες τις εντολές. "Ευτυχισµενος είναι εκείνος που φοβάται τον Κύριο, στις εντολές βρίσκει ευχαρίστησι" (Ψαλµ. 111,1) Αν αναβής στην τάξι των µισθωτών και περιµένης να λάβης µισθό για την αρετή σου στην βασιλεία των ουρανών, φύλαττε όλες τις εντολές: "Έκλινε την καρδιάν µου του ποιήσαι τα δικαιώµατά σου δι' αντάµειψιν" (Ψαλµ. 118,111). Αν ανεβής στην τάξι των υιών και δουλεύσης τον Θεό γιά µόνο την αγαπη προς αυτόν, φύλαττε όλες τις εντολές: "Υψώνω τα χέρια µου προς τις εντολές σου που αγάπησα" (Ψαλµ. 118,49). Και πάλι: "Αν είµαι Πατέρας, που ειναι η δόξα µου;" λέγει ο Θεός. ∆όξα του πατρός είναι η υπακοή του υιού προς τις πνευµατικές εντολές. Γιατί γνώριζε και το εξής: Αν παραβής µία µόνο ενετολή, όταν µπορής να µη την παραβής, δεν θα έχης παρρησία, αλλα θα ντραπής την ηµέρα της κρίσεως. Γι' αυτό και ο ∆αβίδ έλεγε: "Τότε δεν θα ντραπώ όταν θα ξανακοιτάζω τις εντολές σου" (Ψαλµ. 118,6). Σου θυµίζω ακόµη ότι όλες οι εντολές, τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής ∆ιαθήκης, ως επί το πλειστον λέγονται µε ρήµα προστακτικό, όπως: "αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευλογειτε εκείνους που σας καταρώνται....", σπάνια προφέρονται σε οριστική, όπως το "αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου, ου φονεύσεις, ου µοιχεύσεις...", και πάρα πολύ σπάνια προφέρονται µε άλλα ρήµατα.