«Ὅ, τι κάνει ὁ πιστός, πρέπει νά τό κάνει μέ καλή συνείδηση καί ὄχι κακή· γιατί ὁ Θεός κρίνει τήν πράξη τοῦ καθενός ὄχι ἀπό αὐτό πού φαίνεται, ἀλλά σύμφωνα μέ τόν σκοπό ἐκείνου πού τήν πράττει»

Τοῦ ἀββᾶ Μάρκου

Ὑπάρχει πράξη πού φαίνεται καλή, ἀλλά ὁ σκοπός1 αὐτοῦ πού τήν κάνει δέν εἶναι καλός· ὑπάρχει καί ἄλλη πού φαίνεται κακή, ἀλλά ὁ σκοπός αὐτοῦ πού τήν κάνει εἶναι καλός. Καί σέ μερικούς αὐτό πού εἴπαμε συμβαίνει ὄχι μόνο σέ πράξεις πού κάνουν, ἀλλά καί σέ λόγια πού λένε. Αὐτό ἄλλοι τό κάνουν ἀπό ἀπειρία ἤ ἄγνοια, ἄλλοι μέ κακή πρόθεση, ἐνῶ ἄλλοι μέ εὐσεβή σκοπό.

Ἐκεῖνος πού μέσα στόν ἔπαινο κρύβει συκοφαντία, δύσκολα γίνεται ἀντιληπτός στούς ἁπλοϊκούς ἀνθρώπους. Ὅμοιος μέ αὐτόν εἶναι ἐκεῖνος πού ἔχει κενοδοξία καί κάνει τόν ταπεινό. Αὐτοί γιά πολύν καιρό κρύβουν τήν ἀλήθεια μέσα στό ψέμα, ὕστερα ὅμως, μέ παραχώρηση Θεοῦ, φανερώνονται ἀπό τά πράγματα.

Ὑπάρχει ἄνθρωπος πού κάνει κάτι πού φαίνεται καλό, τό κάνει ὅμως γιά νά ἐκδικηθεῖ τόν συνάνθρωπο. Καί ὑπάρχει ἄλλος πού μέ τό νά μήν κάνει αὐτό, ὠφελεῖται πνευματικά.

Ὑπάρχει ἔλεγχος πού γίνεται ἀπό κακία ἤ γιά ἐκδίκηση, καί ἄλλος πού γίνεται ἀπό φόβο Θεοῦ καί γιά τήν ἀλήθεια.

Δεῖχνε νοερά τόν ἑαυτό σου στόν Κύριο· ὁ ἄνθρωπος βλέπει τά φαινόμενα, ὁ Θεός ὅμως βλέπει τήν καρδιά2.

Ὅταν ἁμαρτάνεις κρυφά, μή νομίζεις ὅτι μένεις ἀπαρατήρητος· ὅλα εἶναι γυμνά καί φανεράστά μάτια Ἐκείνου, στόν ὁποῖο θά δώσουμε λόγο3.

Ὁ Θεός κρίνει τίς πράξεις μας ἀνάλογα μέ τίς προθέσεις μας. «Ὁ Κύριος», λέει ἡ Γραφή, «θά σοῦ δώσει σύμφωνα μέ τήν καρδιά σου»4.

Εἶναι ἐνδεχόμενο κάποιος νά ἐκτελεῖ ἐντολή στά φανερά, ἐνῶ εἶναι ὑπόδουλος σέ πάθος, καί μέ τούς κακούς λογισμούς νά καταστρέφει τήν καλή πράξη.

Ἄλλο εἶναι πράξη ἐντολῆς καί ἄλλο πράξη ἀρετῆς, ἄν καί παίρνουν τήν ἀφορμή ἡ μία ἀπότήν ἄλλη.

Πράξη ἐντολῆς λέγεται, ὅταν κάνει κάποιος αὐτό πού προστάζει ὁ Θεός· πράξη ἀρετῆς, ὅταν τοῦ ἀρέσει ἀληθινά νά τό κάνει.

Ὅπως ἕνας εἶναι ὁ ὑλικός πλοῦτος ἀλλά κατά τήν ἰδιοκτησία μοιράζεται σέ πολλούς, ἔτσι μία εἶναι ἡ ἀρετή, στήν πράξη ὅμως ἐκδηλώνεται μέ πολλούς τρόπους.

Ἐκεῖνος πού θέλει νά κάνει κάτι ἀλλά δέν μπορεῖ, γιά τόν καρδιογνώστη Θεό εἶναι σάν νά τό ἔκανε. Αὐτό ἰσχύει καί γιά τά καλά καί γιά τά κακά.

Ὁ νοῦς χωρίς τό σῶμα κάνει πολλά καλά καί κακά. Τό σῶμα χωρίς τόν νοῦ τίποτε ἀπό αὐτά δέν θά μπορέσει νά κάνει, γιατί ὁ νόμος τῆς ἐλευθερίας εἶναι γνωστός στόν νοῦ πρίν ἀπό τήν πράξη5.

Τοῦ ἁγίου Μαξίμου

Σέ ὅλα ὅσα κάνουμε, ὁ Θεός ἐξετάζει τόν σκοπό, ἄν τά κάνουμε γι᾿ αὐτόν ἤ γιά ἄλλη αἰτία.

Ὅταν ἀκούσεις τή Γραφή νά λέει: «Ἐσύ θά ἀνταποδώσεις στόν καθένα σύμφωνα μέ τά ἔργα του»6, μή νομίσεις ὅτι ὁ Θεός ἀνταποδίδει καλά γιά τά ἔργα πού δέν γίνονται μέ ὀρθό σκοπό, ἀκόμη καί ἄν φαίνονται καλά, ἀλλά γιά ἐκεῖνα πού γίνονται μέ ὀρθό σκοπό. Γιατί ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ δέν βλέπει τά ἔργα ἀλλά τόν σκοπό, γιά τόν ὁποῖο γίνονται αὐτά.

Ὑπάρχουν πολλά ἔργα καλά ἀπό τή φύση τους, τά ὁποῖα κάνουν οἱ ἄνθρωποι, πού ὅμως δέν εἶναι καλά γιά κάποια αἰτία· γιά παράδειγμα, ἡ νηστεία, ἡ ἀγρυπνία, ἡ προσευχή, ἡ ψαλμωδία, ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ φιλοξενία. Αὐτά εἶναι ἔργα καλά ἀπό τή φύση τους, ὅταν ὅμως γίνονται ἀπό κενοδοξία δέν εἶναι καλά.

Ἡ ἀνταμοιβή τῶν κόπων γιά τήν ἀρετή εἶναι ἡ ἀπάθεια καί ἡ πνευματική γνώση. Αὐτές γίνονται πρόξενοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ὅπως ἀντίστοιχα τά πάθη καί ἡ ἄγνοια προξενοῦν τήν αἰώνια κόλαση. Ἐκεῖνος λοιπόν πού ζητᾶ αὐτή τήν ἀνταμοιβή –τήν ἀπάθεια καί τή γνώση– γιά ἀνθρώπινη δόξα καί ὄχι γιά τό ἴδιο τό καλό, θά ἀκούσει τή Γραφή νά τοῦ λέει: «Ζητᾶτε, ἀλλά δέν παίρνετε, γιατί ζητᾶτε μέ κακό σκοπό»7.

********************

1Στό κείμενο: καί ὁ σκοπός τοῦ ἐπιτελοῦντος «αὐτό οὐκ εἰς ἀγαθόν· καί ἔστιν ἕτερος ὡς πονηρόν, καί ὁ σκοπός τοῦ ἐπιτελοῦντος αὐτό» εἰς ἀγαθόν. (Περί νόμου πνευματικοῦ λε΄, Φιλοκαλία Α΄, σ. 98).

2Πρβλ. Α΄Βασ. 16 : 7.

3Ἑβρ. Δ΄ : 13.

4Ψαλμ. 19 : 5

5Δηλαδή, πρῶτα ὁ νοῦς ἀποφασίζει ἐλεύθερα καί ἔπειτα τελεῖται ἤ ὄχι ἡ πράξη ἀπό τό σῶμα.

6Ψαλμ. 61 : 13.

7Ἰακ. Δ΄ : 3.

Εὐεργετινός τόμος γ΄

Ἐκδόσεις: « ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ »