"ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ"

Σε όλη την πορεία της ζωής του ο Χριστιανός έχει στραμμένη την προσοχή του στον Θεό και καταγίνεται σε μία κοινωνία μαζί Του μέσω της προσευχής. Γι’ αυτό, όπως τονίζει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος:  “Μνημονευτέον γαρ Θεού ή αναπνευστέον”.

     Η προσευχή είναι το αισθητό εκείνο μέσο όπου ο άνθρωπος αισθάνεται στην καρδιά του τις ενέργειες του Απείρου Θεού να τον επισκέπτονται. Όλη αυτή η προσευχητική κατάσταση του ανθρώπου κορυφώνεται κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Σε αυτό το γεγονός βοηθάει η Εκκλησία με τις συχνές λατρευτικές Ακολουθίες της.

      Καθ' όλη  την διάρκεια της ημέρας ψάλλουμε μια πολύ μακρά ακολουθία που περιλαμβάνει το Μεσονυκτικό, τον Όρθρο, τις Ώρες καθώς και τον Εσπερινό της επομένης ημέρας. Ακόμη το Μέγα Απόδειπνο, την Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων και τον Μέγα Κανόνα. Κάθε Σάββατο τελείται η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ενώ τις Κυριακές το πρωΐ τελείται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, με κορυφαίες στιγμές τις Θείες Λειτουργίες των Κυριακών, της Ορθοδοξίας με την Ακολουθία της Λιτανεύσεως των Αγίων Εικόνων και της Ομολογίας της Πίστης μας, & της Σταυροπροσκυνήσεως, με την Ακολουθία της Προσκυνήσεως του Τιμίου Σταυρού, στο τέλος τους, ενώ τα απογεύματα όλων των Κυριακών της Αγίας Τεσσαρακοστής υπάρχουν, σοφά τοποθετημένοι από τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, 

οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί ή όπως τους ονομάζει ο ευλογημένος λαός του Θεού, οι Εσπερινοί της συγχωρήσεως. Τέλος, για την ξεχωριστή θέση που έχουμε στην καρδιά μας για αυτήν, κάθε Παρασκευή ψάλλουμε τους Χαιρετισμούς στην Υπεραγία Θεοτόκο μας, την Μητέρα του Χριστού μας και για εμάς τους Ανθοκηπιώτες έτι περισσότερο, μια και έχουμε την ευλογία να χτίζουμε τον Ιερό Ναό των Θεοπατόρων γονέων της, του Ιωακείμ και της Άννας και "πατρικό σπίτι" της.

       Σε ένα και μόνο άρθρο στης ιστοσελίδας του ναού μας  (www.intheopatoron.blogspot.gr) δεν θα ήταν εφικτό να αναλύσουμε όλες τις λατρευτικές Ακολουθίες της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής που αναφέραμε παραπάνω, γι’ αυτό και σήμερα θα περιοριστούμε μόνο στον σχολιασμό του Μεγάλου Αποδείπνου, ενώ ήδη έχουμε δημοσιεύσει παλαιότερα για την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία και σε περσινή ανάρτηση για τους Χαιρετισμούς της Παναγίας μας, αλλά και άλλες Ακολουθίες, θα συνεχίσουμε σε επόμενα άρθρα μας με τις υπόλοιπες Ακολουθίες, με σκοπό να γνωρίσουν όλοι οι αναγνώστες και φίλοι της ιστοσελίδας μας, την πλούσια και όμορφη υμνολογία της Εκκλησίας μας, ιδιαίτερα την περίοδο που διανύουμε, της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

      Η διάρκεια της νύκτας αποτελούσε πάντοτε μια ευκαιρία σχέσεως και επικοινωνίας του ανθρώπου με τον Θεό. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος εκείνη τη στιγμή περιέρχεται σε μια δυνατότητα απομάκρυνσης από την γη, ώστε να αναπτύξει την πορεία του προς τον ουρανό. Και ο ίδιος ο Κύριος πολλές φορές προσευχόταν το βράδυ “καί ήν διανυκτερεύων εν τη προσευχή του Θεού” (Λουκ.,β.12). Έτσι η Εκκλησία αντιλαμβανομένη αυτήν την ανάγκη του ανθρώπου τοποθέτησε δίπλα στην προσωπική προσευχή που κάνουμε στο σπίτι μας και μια κοινή προσευχή που τελείται και στους Ναούς, η οποία ονομάζεται Απόδειπνο και που μαζί με την μοναστηριακή Ιερά Ακολουθία της Αγρυπνίας, θεωρούνται από τους χριστιανούς ως οι πιο λαοφιλείς συνήθειες κατά την δοξολογία μας στον Θεό και  Δημιουργό μας. Ονομάστηκε δε Απόδειπνο, γιατί καθορίστηκε να τελείται μετά το βραδινό δείπνο.
      Μετά τον ιδ' και ιδιαίτερα από τον ιε' αιώνα και μετά φάνηκε 
επιτακτική η ανάγκη συντόμευσης του Αποδείπνου, που με την πάροδο των χρόνων και με την συνεχή προσθήκη ευχών από τις τάξεις των μοναστηριακών κύκλων, απέκτησε πλέον πολύ μεγάλη διάρκεια. Τελικά στις νεοσχηματισμένες Ενορίες επικράτησε η Ακολουθία του Μικρού Αποδείπνου, το οποίο διαβάζεται κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους. Η παλαιότερη και εκτενέστερη μοναστηριακή Ακολουθία επικράτησε να διαβάζεται κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ονομάζεται Μέγα Απόδειπνο. Και επειδή η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι κατανυκτικότερη, η Ακολουθία αυτή “συνιστά δέηση για την άφεση των αμαρτιών της ημέρας και την ασκανδάλιστη διέλευση της νύχτας”.

       Το Μέγα Απόδειπνο αναγιγνώσκεται το βράδυ της Δευτέρας, Τρίτης και Πέμπτης, στην διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τα απογεύματα της Τετάρτης συνήθως τελείται η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, ενώ την Παρασκευή το απόγευμα, όπως είπαμε και παραπάνω, ψάλλονται οι Χαιρετισμοί στην Υπεραγία Θεοτόκο μαζί με το Μικρό Απόδειπνο, το οποίο τελείται και το βράδυ του Σαββάτου μετά τον Εσπερινό της Κυριακής. Στα Μοναστήρια το Μικρό Απόδειπνο διαβάζεται στον νάρθηκα του Καθολικού, ενώ το Μεγάλο Απόδειπνο καθ' όλη τη διάρκεια του διαβάζεται στον κυρίως Ναό.

       Ο πιστός με την βοήθεια των Ψαλμών και των ευχών του Μεγάλου Αποδείπνου κάνει κάποιον απολογισμό των γεγονότων της ημέρας που πέρασε. Αυτή η αυτοκριτική θα τον βοηθήσει να συντριβεί και να μετανοήσει για τις πνευματικές του αστοχίες: “Λούσω καθ’ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω”. (Ψαλμ.στ`)

        Στη διάρκεια του Μεγάλου Αποδείπνου ψάλλουμε δύο αρχαίους ύμνους της Εκκλησίας μας: “Μεθ’ ημών ο Θεός γνώτε έθνη και ηττάσθε ότι μεθ’ ημών ο Θεός”, προέρχεται από την ωδή του Ησαΐα, που βρίσκεται στο 9ο κεφάλαιο της Παλαιάς Διαθήκης. Ακόμη ψάλλουμε το παρακάτω ποίημα: “Η ασώματος φύσις τα Χερουβείμ, ασιγήτοις σε ύμνοις δοξολογεί..” Πρόκειται για μια δοξολογία προς τον Θεό Πατέρα, η οποία αποτελεί έκφραση της ψυχικής ανάτασης του ανθρώπου στον Θεό. Ο άνθρωπος με αυτό το δοξολογικό ποίημα αισθάνεται πλέον εγκαταλελειμμένος στη χάρη και το έλεος του Θεού.

        Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι η άφατος φιλανθρωπία του Θεού επεκτείνεται ακόμη και όταν ο άνθρωπος κοιμάται. Αυτήν την πραγματικότητα τονίζει και η παρακάτω ευχή:“Κύριε, Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς από παντός βέλους πετομένου ημέρας....καταξίωσον ημάς και το νυκτερινόν στάδιον αμέμπτως διελθείν”. Γιατί μόνον ο Θεός μπορεί να εξασφαλίσει την πραγματική αρωγή στο πλάσμα του σε όλα τα στάδια και ειδικά όταν δοκιμάζεται. Γιατί ο άνθρωπος δοκιμάζεται και θλίβεται ημέρα και νύκτα, ώστε να προσφωνεί: “Κύριε των δυνάμεων μεθ’ ημών γενού, άλλον γαρ εκτός Σου βοηθόν εν θλίψεσιν ουκ έχομεν, Κύριε των δυνάμεων ελέησον ημάς”.

         Ἀπὸ τὶς εὐχὲς προς το τέλος της Ακολουθίας, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τόσο γνωστὴ εὐχὴ πρὸς τὴν Θεοτόκο τοῦ μοναχοῦ τῆς Μονῆς τῆς Εὐεργέτιδος Παύλου «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε…» καὶ τὴν σύντομη καὶ περιεκτικὴ «ἐπικοίτιο» εὐχὴ στὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστὸ τοῦ μοναχοῦ Ἀντιόχου τοῦ Πανδέκτου «Καὶ δὸς ἡμῖν, δέσποτα, πρὸς ὕπνον ἀπιοῦσιν ἀνάπαυσιν σώματος καὶ ψυχῆς … », θὰ ἔπρεπε νὰ μνημονεύσουμε τὴν θαυμάσια εὐχὴ ποὺ ἀποδίδεται στὸν Μέγα Βασίλειο «Κύριε. Κύριε, ὁ ρυσάμενος ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς βέλους πετομένου ἡμέρας…». Αὐτὴ συγκεφαλαιώνει κατὰ ἕνα ἀπαράμιλλο τρόπο τὰ αἰτήματα τῆς πρὸ τοῦ ὕπνου προσευχῆς τοῦ πιστοῦ. Βρίσκεται στὰ «Ὡρολόγια» καὶ σὲ ὅλα τὰ προσευχητάρια, ποὺ κυκλοφοροῦν μεταξὺ τῶν πιστῶν. Καὶ μόνη ἡ προσεκτικὴ ἀνάγνωσή της, καὶ μάλιστα στὴν πρὸ τοῦ ὕπνου προσευχή, εἶναι ἱκανὴ νὰ γεμίσει τὴ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὰ πιὸ ἱερὰ αἰσθήματα.

         Τέλος, κατά την διάρκεια του Μεγάλου Αποδείπνου στην Α' εβδομάδα των Νηστειών, αναγιγνώσκεται παρά του ιερέως η οικεία περικοπή του Ευαγγελίου των παννυχίδων, ενώ παρεμβάλλεται ενδιάμεσα της Ακολουθίας, σύμφωνα με το Τυπικό της Εκκλησίας μας, το ενδιάτακτον τμήμα του Μεγάλου Κανόνος. (πανέμορφο ποίημα του Αγίου Ανδρέου Κρήτης, το οποίο ψάλλεται ολόκληρο σε ιδιαίτερη Ακολουθία μέσα στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή, συνήθως την Πέμπτη της τελευταίας εβδομάδος των Νηστειών, την Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνος, Ακολουθία για την οποίαν όμως θα αφιερώσουμε ιδιαίτερο άρθρο)

          Αυτά ήταν τα στοιχεία που περισυλλέξαμε σχετικά με την όμορφη και λαοφιλή Ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου και σας τα παραθέτουμε σε αυτήν την πρώτη σαρακοστιανή ανάρτηση της ιστοσελίδας μας, με τις ευχές μας σε όλους τους αναγνώστες και φίλους της, διαδικτυακούς και μή, για μια ...

Καλή και ευλογημένη 

Σαρακοστή!!!