Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Ἀναστασίου Παρούτογλου, πρωτοπρεσβυτέρου

Ἡ οἰκογένεια εἶναι μία μικρὴ κατ᾿ οἶκον ἐκκλησία, γι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ εἶναι στερεωμένη στὴν ἀσάλευτη πέτρα, ποὺ λέγεται Χριστός. Τὸ ξεκίνημά της πρέπει νὰ γίνεται μὲ τὸν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησιαστικὸ Γάμο, ὁ ὁποῖος εἶναι καὶ ἕνα ἀπὸ τὰ ἑπτὰ Μυστήρια τῆς Ἁγίας μας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὁ γάμος καὶ ἡ οἰκογένεια δίνουν στοὺς ἀνθρώπους ὅλες τὶς προϋποθέσεις, γιὰ νὰ γίνουν καλύτεροι, ἀγαθότεροι. Γιὰ νὰ φανοῦν χρήσιμοι στὴν κοινωνία μας. Γιὰ νὰ ἀναθρέψουν τὰ παιδιά τους μὲ φόβο Θεοῦ. Ὥστε μεγαλώνοντας νὰ καταστοῦν οἱ αὐριανοὶ Ἅγιοι, οἱ αὐριανοὶ Ὅσιοι, οἱ Ὁμολογητὲς καὶ οἱ Μάρτυρες. Διότι ὁ γάμος εἶναι φυτώριο Ἁγίων. Ἀπὸ ἁγιασμένες οἰκογένειες ἔχουν βγεῖ Ἅγιοι, ἀλλὰ καὶ ἀντιστρόφως πολλὲς φορές, τὸ ἀγκάθι νὰ μᾶς δίδει καὶ τὸ λουλούδι. Ἀλλὰ κατὰ τὸ πλεῖστον ὅμως ἔχουν πάρει οἱ περισσότεροι ἄριστη χριστιανικὴ ἀγωγή.

Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος τονίζει ὅτι ὁ γάμος καὶ ἡ οἰκογένεια δὲν ἀποτελοῦν ἐμπόδια γιὰ τὴν καλλιέργεια τῶν ἀρετῶν. Τὴν αὔξηση τῶν ἀρετῶν. Τὴν προκοπὴ τῶν ἀρετῶν. Ὁ γάμος δὲν μπορεῖ νὰ σταθεῖ ἐμπόδιο γιὰ νὰ εὐαρεστήσουν τὸν Θεὸ καὶ οἱ δύο σύζυγοι, καὶ σὰν σύζυγοι καὶ σὰν γονεῖς. Ἡ συναναστροφὴ μεταξύ τους, γεννᾶ τὸν ἀμοιβαῖο σεβασμό, ἀλλὰ καὶ τὴν κατὰ Χριστὸν ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν τους. Ἔτσι, λοιπόν, μεγαλώνουν καὶ πρέπει νὰ μεγαλώνουν τὰ παιδιά τους οἱ χριστιανοὶ γονεῖς, σύμφωνα μὲ αὐτὰ ποὺ καθορίζει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο. Γιατί ἔτσι μόνο προσφέρεται ἡ στοργή, ἡ ἀγάπη, ἡ καλωσύνη, ἡ ὑπομονή, ἡ κατανόησις, ἡ θυσία καὶ τόσα ἄλλα, ποὺ εἶναι ὅλα πολὺ εὐάρεστα στὸν Θεό. Ὄχι λέγει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ὁ γάμος μὲ τὴ συζυγία καὶ τὰ παιδιά, δὲν εἶναι ἐμπόδιο γιὰ πνευματικὴ προκοπὴ καὶ σωτηρία τῶν ψυχῶν. Ἀντιθέτως μάλιστα, βάζοντας μέσα στὸν γάμο τὸν νόμο τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καὶ τὰ Μυστήριά της, τότε θὰ βασιλεύσει ἡ εἰρήνη μέσα στὸ σπιτικό, ἡ ἀγάπη, ἡ ἀλληλοεκτίμηση, ἡ ἀλληλοϋπομονή, ἡ ἀμοιβαία κατανόηση, ἡ πίστη καὶ ἡ θυσία τῆς ἀγάπης. Ἡ προσευχή, τὰ Μυστήρια, ὁ πνευματικὸς ἀγώνας καὶ τόσα ἄλλα θὰ μᾶς ὁδηγήσουν μὲ ἀσφάλεια στὸ λιμάνι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Τὴν οἰκογένεια ποὺ ὁ Θεὸς εὐλόγησε,  τὴν παρομοίασαν μὲ πολὺ ψηλὸ δένδρο ποὺ ἔχει τὶς ρίζες του στὴ γῆ καὶ τὰ κλαδιὰ αὐτοῦ τοῦ δένδρου φθάνουν στὸν οὐρανό. Τὴν ὀνόμασαν φυτώριο, τὴν ὀνόμασαν θερμοκήπιο, καὶ πολλὲς ἄλλες ὀνομασίες. Τὴν οἰκογένεια ὁ Θεός, τὴν περιέβαλε μὲ τὸ κῦρος τοῦ Μυστηρίου. Μέσα στὸν γάμο δὲν ἔχουμε μία ἁπλὴ ἕνωση δύο σωμάτων. Εἶναι μία ἱερὴ ὑπόθεσις ποὺ φέρει τὴ σφραγίδα τοῦ Μυστηρίου, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπέρτατο κῦρος τοῦ ἁγίου Θεοῦ. Διότι ὁ Θεὸς μᾶς ἑνώνει ἢ ὁ Θεὸς μᾶς ἕνωσε. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος περιφρούρησε τὸν γάμο μὲ τὸ ἀδιάλυτο στοιχεῖο. Μὲ τὸν ἰσόβιο, δηλαδή, δεσμό. Μόνον ὁ θάνατος θὰ πρέπει νὰ χωρίσει τὸ ζευγάρι, καὶ μόνον ὁ θάνατος νὰ εἶναι αὐτός, ὁ ὁποῖος θὰ διαλύσει τὸν δεσμό. Ἐὰν ὑπάρξουν κάποια λάθη, μὲ τὴ συγγνώμη καὶ τὴ μετάνοια τὰ πάντα διορθώνονται. Τόσο, λοιπόν, ὑψηλὸ τὸν θέλησε ὁ Θεὸς τὸν γάμο. Καὶ ποιὸς μπορεῖ νὰ ἀρνηθεῖ, ὅτι ἀποτελεῖ τὸ μεγαλύτερο ἱστορικὸ γεγονὸς γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἡ δημιουργία τῆς οἰκογένειας. Δυστυχῶς στὶς ἡμέρες μας ἀρνοῦνται τὸν γάμο. Καὶ τὸν ἀρνοῦνται ὡς Μυστήριο, πού σφραγίζεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, εὐλογεῖται ἀπὸ τὸν Πανάγιο Θεό, τὸ ἴδιο τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, κατέρχεται, πῶς; Αὐτὸ ὁρισμένοι μονάχα τὸ ἔχουν δεῖ καὶ τὸ ἔχουν ψηλαφίσει, ὅταν λέγει ὁ ἱερεὺς «στέφεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ τὴν δούλη τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Μὲ τὸν γάμο συγκροτοῦνται ἐντελῶς καινούργιοι κόσμοι, πατέρας, μητέρα, παιδιά, ἀδέλφια, παραχωροῦν κατόπιν τὰ δικαιώματα στὴ νέα οἰκογένεια, ποὺ πρέπει νὰ τὴν ἀγαπήσουν καὶ ὁ νέος καὶ ἡ νέα, πρὶν ἀκόμα τὴν δημιουργήσουν. Πρέπει νὰ ὑπάρχουν οἱ προϋποθέσεις καὶ γιὰ νὰ τὴν ἀγαπήσουν πρέπει νὰ τὴ δοῦν στὴ ζωὴ τῶν γονέων τους. Ἂν δὲν τὴ δοῦν, δὲν θὰ κάμουν γάμο κατὰ Θεόν, καὶ εὐτυχισμένο, στερεὸ καὶ δυνατό.

Θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι ὁ γάμος εἶναι μία συναισθηματικὴ ἐπανάσταση; Δὲν εἶναι ἔτσι! Εἶναι ἕνα Μυστήριο. Φυτεύεται στὴ γῆ, καὶ μεταφυτεύεται στὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν πλέον ὡς ἄγγελοι! Ἔτσι τὰ ἱερὰ δεσμὰ τοῦ γάμου, ἁγιάζονται, ἐξαϋλώνονται, ὁπότε οὔτε ὁ θάνατος ἀπειλεῖ τὴν χαρὰ τῆς οἰκογένειας, οὔτε ἄλλοι κίνδυνοι μποροῦν νὰ κλονίσουν τὴν εὐτυχία σας. Ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν πεῖρα τῆς ἱστορίας τῶν δύο χιλιάδων ἐτῶν, θὰ μᾶς ἀνοίξει τὸν δρόμο, ποὺ θὰ πρέπει ἡ ἑλληνικὴ οἰκογένεια νὰ ἀκολουθήσει, μέσα ἀπὸ τὴν διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ μέσα ἀπὸ τὴν πεῖρα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ μόνη. Οὐδὲν ἄλυτο πρόβλημα γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ Εὐαγγέλιό της. Μπορεῖ νὰ μᾶς δώσει τόση πεῖρα ὅση δὲν μποροῦν νὰ μᾶς τὴ δώσουν, οὔτε οἱ πιὸ ἡλικιωμένοι, οὔτε οἱ πιὸ παλιοί, οὔτε οἱ πιὸ νέοι, οὔτε οἱ πιὸ σοφοί. Ἂν θὰ θέλαμε νὰ συνοψίσουμε σὲ τρεῖς λέξεις, τὸ τί εἶναι ἐκεῖνο ποὺ ἐξασφαλίζει μία εὐτυχισμένη οἰκογενειακὴ ζωή, θὰ ἀναφέραμε πρῶτα τὴ λέξη πίστη. Ἀλλὰ τὴν ἔμπρακτη πίστη. Τὴν πίστη μὲ τὰ ἔργα της. Τὴν ἀγάπη, τὴν ἀγάπη μὲ τὰ ἔργα της, τὴν ἐνεργουμένη ἀγάπη. Τὴν προσφορά, τὴν ἀφοσίωση. Καὶ προπαντὸς τὴν ὁμόνοια μέσα στὸ σπίτι. Τὸ ἔργο τοῦ Πνευματικοῦ εἶναι ἄκρως σοβαρὸ καὶ φοβερό, γιατί σ᾿ αὐὉ ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς  τὸν προσέρχονται οἱ χριστιανοὶ περιμένοντας ν᾿ ἀκούσουν ἀπ᾿ αὐτὸν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Κατὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, ἀποστολὴ τοῦ Πνευματικοῦ εἶναι «πτερῶσαι ψυχή, ἁρπᾶσαι τοῦ κόσμου καὶ δοῦναι Θεῷ». Τὸ δὲ κατ᾿ εἰκόνα, στὸν κάθε ἄνθρωπο καὶ στὸν ἑαυτό του ἢ μένον τηρεῖσαι, -ὅπως ἀκριβῶς βγῆκε καὶ καθαρίστηκε ἀπὸ τὸ Ἅγιον Βάπτισμα- ἢ κινδυνεῦον χειραγωγεῖσαι, ἂν κινδυνέψει, νὰ βάλουμε τὰ δυνατά μας γιὰ νὰ τὸ χειραγωγήσουμε πρὸς τὸν δρόμο τὸ σωστό, ἢ διαραέν, δηλαδὴ ἂν διαρραγεῖ ἢ μολυνθεῖ, νὰ τὸ σώσουμε, ἀνασώσας.

Ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος τονίζει: «ἄνευ κόπων καὶ πόνων πολλῶν καὶ ἱδρώτων, βίας τε καὶ στενοχωρίας καὶ θλίψεως, οὐδεὶς διῆλθε τὸν σκοτασμὸν τῆς ἰδίας αὐτοῦ ψυχῆς οὐδὲ τὸ φῶς τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἐθεάσατο». Πολὺ περισσότερο, ὅταν ὁ Πνευματικὸς καλεῖται στοὺς ἐξομολογουμένους του νὰ ἄρχει ψυχῶν ὁδηγῶντας αὐτὲς μὲ ἀσφάλεια στὴ μάνδρα τοῦ Χριστοῦ, στὴν Κιβωτὸ τῆς σωτηρίας, ἀφοῦ ὡς γνωστόν, κατὰ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο «τὸ ἄρχειν ψυχῶν ἐπιπονότερον πάντων ἐστι». Ὁ πνευματικὸς Πατέρας, στὸν ὁποῖο σπεύδει ἕνα μέλος τῆς οἰκογένειας ἢ καὶ περισσότερα, δὲ σφετερίζεται τὸν ρόλο τοῦ πατέρα τῆς χριστιανικῆς οἰκογένειας, ἀλλὰ μὲ ταπείνωση διακονεῖ τὴ σωτηρία, τὴ συνεννόηση καὶ τὴ συνένωση ὅλης τῆς οἰκογένειας. Ἡ μητέρα Ἐκκλησία δὲν εἶναι ἀντίζηλος κάποιων δικαιωμάτων τῆς μητέρας, ἀλλὰ ἡ πιὸ φιλόστοργη καὶ διακριτικὴ μητέρα, ἡ ὁποία μὲ τὴν ἀπεριόριστη ἀγάπη της καὶ τὴ θεοανεκτικότητά της μπορεῖ νὰ θεραπεύει τὰ πιὸ ἀθεράπευτα χρόνια τραύματα. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δίνοντας γνώμονα καὶ πυξίδα στὸν Πνευματικὸ γιὰ νὰ βλέπει, σωστά τοῦ λέγουν: Ὅπου διαπιστώνονται μεγάλα προβλήματα στὴ συνεννόηση, μὰ δὲν μπορεῖς νὰ βγάλεις ἄκρη, γιατί καὶ οἱ δύο σύζυγοι μιλοῦν λογικὰ καὶ ὁ καθένας ἔχει τὰ ἐπιχειρήματά του, νὰ ξέρεις πὼς κάτω ἀπὸ τὰ δυνατὰ ἐπιχειρήματα κρύβονται δυνατοὶ καμουφλαρισμένοι ἐγωϊσμοί, ποὺ δὲν ἔχουν διάθεση νὰ συντριβοῦν. Τότε καὶ μόνο θὰ ἀρχίσουν νὰ συμφωνοῦν, ὅταν καθένας ξεχωριστὰ ἀρχίσει νὰ κατηγορεῖ τὸν ἑαυτό του καὶ ὄχι τὸν ἄλλο. Ἡ αὐτομεμψία, ἡ αὐτοκατηγορία, ἡ αὐστηρὴ αὐτοκριτικὴ καὶ ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ καὶ ἀναμεταξὺ τῶν συζύγων, θὰ καταισχύνει τὸν ἀρχηγὸ τῆς ἀνταρσίας καὶ θὰ ἐξασφαλίσει τὴν εἰρηνικὴ συμβίωση. Ἔτσι καὶ μόνο τμηματικὰ σ᾿ ὅλα τὰ θέματα, ἀπὸ τὰ πιὸ λεπτομερειακά, μέχρι τὴ στενότερη συζυγικὴ ἐρωτικὴ σχέση τους, μέχρι τὴν πνευματικὴ καὶ ψυχικὴ ἐπικοινωνία τους, ἔτσι καὶ μόνο θὰ βρίσκονται λύσεις. Ὁ καλὸς Θεὸς θὰ εὐλογεῖ τοὺς ἀγωνιζομένους σωστὰ συζύγους καὶ ὁ γάμος θὰ γίνεται εὐλογία καὶ ὄχι μόχθος καὶ ἀγανάκτηση.

Ὁ
ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς

Δικαιολογημένα ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολή του, ποὺ διαβάζουμε στὸ Μυστήριο τοῦ γάμου, ζητάει τὴν ὑποταγὴ τοῦ ἑνὸς πρὸς τὸν ἄλλο: «Ὑποτασσόμενοι ἀλλήλοις ἐν φόβῳ Θεοῦ». Αὐτὴ εἶναι ὑποχρέωση ὅλων τῶν Χριστιανῶν, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, ἂν θέλουμε νὰ ἔχουμε χριστιανικὲς σχέσεις, σωστὲς ἀνθρώπινες σχέσεις. Τὸ φρόνημα τῆς ὑπακοῆς εἶναι τὸ πρῶτο χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῶν ἀληθινῶν χριστιανῶν. Ἡ ὑπακοὴ εἶναι φρόνημα μὲ τὸ ὁποῖο κατορθώνεται παντὸς εἴδους συνεργασία καὶ γίνεται φιλαδελφία. Καὶ ἡ ἀληθινὴ φιλαδελφία ὑψώνεται καὶ ἀνυψώνει τὸ κτιστὸ πλάσμα σὲ φιλοθεΐα. Ὅταν ὁ σύζυγος καὶ ἡ σύζυγος εἶναι ὑπάκουοι στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀφήνουν τὸν ἴδιο νὰ δημιουργεῖ, νὰ αὐξάνει, νὰ ὁλοκληρώνει τὴν οἰκογένειά τους καὶ νὰ τὴν μεταποιεῖ σὲ μία «κατ᾿ οἶκον» Ἐκκλησία. Αὐτὴ ἡ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας μέσα στὴν οἰκογένεια προπαρασκευάζει γονεῖς καὶ παιδιὰ γιὰ τὸ ἄνοιγμα στὸ μεγάλο γάμο τῆς Ἐκκλησίας στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Μακάρια τὰ παιδιὰ ἐκεῖνα ποὺ μεγάλωσαν σ᾿ ἕνα εὐρύχωρο, στὸ εὐρυχωρότατο πεδίο τῆς πολύτεκνης οἰκογενείας ποὺ εὐλόγησε ὁ Θεός, καὶ ποὺ ἀποτελεῖ προτύπωση ὄχι φανταστική, ἀλλὰ ἀληθινή τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, τῆς Μεγάλης Οἰκογενείας τοῦ Οὐρανοῦ. Τὸ νὰ ἔχουν οἱ σύζυγοι πνευματικὸ Πατέρα καὶ νὰ τὸν συμβουλεύονται, αὐτὸ δὲν δεσμεύει τὴν ἐλευθερία τους. Ἀντίθετα, μάλιστα, τὴν διασφαλίζει καὶ τοὺς βοηθᾶ νὰ ἀποφεύγουν τὰ μεγαλύτερα καὶ σοβαρότερα λάθη καὶ νὰ φθάνουν στὴν, κατὰ τὸ δυνατόν, ὀρθότερη λύση τῶν διαφόρων προβλημάτων, ποὺ ἀντιμετωπίζουν κατὰ καιροὺς στὴ ζωή τους. Ὁ πνευματικὸς Πατέρας ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ βοηθᾶ οὐσιαστικά, ἐπειδὴ τὸ κάνει μὲ τὸν φωτισμὸ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὸ πρόβλημα καὶ γι᾿ αὐτὸ ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ βλέπει τὰ πράγματα καθαρότερα καὶ νὰ τὰ ἀντιμετωπίζει μὲ νηφαλιότητα καὶ ψυχραιμία.

Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μυστηρίου τοῦ γάμου, ὅταν ψάλλεται ὁ «χορὸς τοῦ Ἡσαΐα», ὁ ἱερεὺς προπορεύεται τῶν νεονύμφων κρατώντας στὰ χέρια του τὸ Εὐαγγέλιο. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ ἱερεύς, ὡς πνευματικὸς Πατέρας, πρέπει νὰ προπορεύεται καὶ οἱ νεόνυμφοι νὰ τὸν ἀκολουθοῦν, δηλαδὴ νὰ τὸν συμβουλεύονται καὶ νὰ τὸν ὑπακούουν. Καί, βέβαια, αὐτὸς θὰ πρέπει νὰ τοὺς καθοδηγεῖ ὄχι βάσει δικῶν του σκέψεων καὶ στοχασμῶν, ἀλλὰ σύμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου. Ἔτσι μὲ τὴν ὑπακοὴ ποὺ θὰ κάνουν στὸν πνευματικό τους Πατέρα καὶ ὁδηγὸ, θὰ ἀποφεύγουν καὶ τὶς παγίδες, ποὺ θὰ στήνει σὲ τοῦτο τὸν κόσμο ὁ ἀντίδικος τῆς ψυχῆς καὶ τῆς συνυπάρξεώς τους. Ὁ μακαριστὸς παπα-Χαράλαμπος, μέλος τῆς συνοδείας τοῦ ὁσίου Γέροντος Ἰωσὴφ τοῦ Ἡσυχαστῆ καὶ προηγούμενος τῆς Ἱ. Μ. Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, διηγεῖτο ἀπὸ τὴν προσωπική του πείρα ὡς Πνευματικοῦ, τὰ ἑξῆς:

«Ἐξομολογῶ κάποιο ἀνδρόγυνο ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη. Ἔχουν τέτοια ἀκρίβεια, ποὺ τοὺς θαύμασα. Πρόκειται πραγματικὰ γιὰ μία «κατ᾿ οἶκον ἐκκλησία». Ἔχουν τρία παιδιά. Μόλις φύγουν τὰ παιδιὰ στὸ σχολεῖο καὶ ὁ ἄνδρας γιὰ τὴ δουλειά, ἡ γυναῖκα κάθεται μία-δύο ὧρες καὶ λέει τὴν Εὐχὴ. Κατόπιν σηκώνεται, ἀρχίζει τὶς δουλειὲς τοῦ σπιτιοῦ καὶ ἐν τῷ μεταξὺ ἡ Εὐχή, σὰν μηχανή, δουλεύει ἀσταμάτητα, πότε μὲ τὸ στόμα καὶ πότε μὲ τὸ νοῦ. Ὁ ἄνδρας, μόλις γυρίσει ἀπὸ τὴ δουλειά, ἀμέσως θ᾿ ἀλλάξει καὶ θὰ πάει λίγη ὥρα γιὰ προσευχὴ καὶ μελέτη. Αὐτὴ τὴν τάξη συνήθισαν καὶ τὰ παιδιά τους». Ὁ μακαριστὸς ὅσιος Γέροντας Παΐσιος, ὅταν τὸν ρωτοῦσαν μὲ ποιὸ τρόπο θὰ ἀντιμετωπίσουν τὰ διάφορα προβλήματα ποὺ ἀνακύπτουν μέσα στὸ γάμο, συμβούλευε πάντοτε τοὺς παντρεμένους νὰ ἔχουν κοινὸ Πνευματικό. Ἔλεγε χαρακτηριστικά: «Τὸ καλύτερο εἶναι νὰ ἔχουν τὰ ἀνδρόγυνα τὸν ἴδιο Πνευματικό. Ὄχι ἄλλον Πνευματικὸ ὁ ἄνδρας καὶ ἄλλον ἡ γυναῖκα. Δύο ξύλα, ἂν τὰ πελεκήσουν δύο μαραγκοί, ὅπως νομίζει ὁ καθένας, δὲν θὰ μπορέσουν ποτὲ νὰ ἐφαρμόσουν. Ἐνῷ, ὅταν ἔχουν τὸν ἴδιο Πνευματικό, ὁ Πνευματικὸς πελεκάει τὰ ἐξογκώματα –τὰ ἐλαττώματα– τοῦ ἑνός, πελεκάει καὶ τὰ ἐξογκώματα τοῦ ἄλλου, καὶ ἔτσι ἐξομαλύνονται οἱ δυσκολίες. Ἀλλὰ σήμερα, ἀκόμη καὶ ἀνδρόγυνα ποὺ ζοῦν πνευματικά, ἔχουν διαφορετικὸ Πνευματικό. Σπάνια ἔχουν καὶ οἱ δύο τὸν ἴδιο Πνευματικό, γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν βοηθιοῦνται. Ἔχω ὑπ᾿ ὄψιν μου ἀνδρόγυνα ποὺ ταίριαζαν, ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὸν ἴδιο Πνευματικό, γιὰ νὰ τοὺς βοηθήσει, καὶ χώρισαν. Καὶ ἄλλα πού, ἐνῷ δὲν ταίριαζαν, ἐπειδὴ εἶχαν τὸν ἴδιο Πνευματικό, ἔζησαν ἁρμονικά. Βέβαια, ὅταν ἔχει ὅλη ἡ οἰκογένεια τὸν ἴδιο Πνευματικό, αὐτὸ εἶναι ἀκόμη καλύτερο. Ὁ Πνευματικὸς θὰ τοὺς ἀκούσει ὅλους καὶ θὰ χειρισθεῖ ἀνάλογα τὸ θέμα. Ἄλλοτε θὰ ζορίσει τὸν πατέρα ἢ τὴν μητέρα, ἄλλοτε θὰ καλέσει τὰ παιδιά, ἂν δὲν μπορεῖ νὰ βγάλει συμπέρασμα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ τοῦ λένε οἱ γονεῖς. Ἤ, ἂν τὸ ἀνδρόγυνο ἔχει προβλήματα καὶ φταίει λ.χ. ἡ γυναῖκα, μπορεῖ νὰ καλέσει τὸν ἄνδρα, γιὰ νὰ τὸν συμβουλέψει πῶς πρέπει νὰ φερθεῖ, ἢ νὰ ζητήσει ἀπὸ κάποιον συγγενή τους ἢ γνωστό τους νὰ βοηθήσει διακριτικά». Στὶς δύσκολες οἰκογενειακὲς στιγμὲς ἡ ὕπαρξη ἑνὸς κοινοῦ πνευματικοῦ Πατέρα, ποὺ θὰ σταθεῖ μὲ διάκριση καὶ ἀγάπη δίπλα στὸ ζευγάρι, εἶναι ἀποφασιστικῆς σημασίας. Ὁ Πνευματικὸς μὲ διάκριση καὶ μὲ τὴν πεῖρα ποὺ ἔχει, θὰ διαγνώσει ποιὸ εἶναι ἀκριβῶς τὸ πρόβλημα καὶ θὰ προσπαθήσει νὰ βρεῖ τὴν κατάλληλη λύση θεραπεύοντας τὴν τραυματισμένη συζυγικὴ ἀγάπη μὲ τὸ ἔλαιον τῆς εὐσπλαχνίας καὶ τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Χριστοῦ. Ὁ κοινὸς πνευματικὸς Πατέρας εἶναι ἡ ἀθόρυβη καὶ διαρκῆς παρουσία τοῦ Χριστοῦ στὴν οἰκογένεια, ποὺ τὴ βοηθᾶ νὰ ἀποφύγει στὴν πορεία τῆς τοὺς ἐπικίνδυνους γκρεμοὺς καὶ τὴν προφυλάσσει ἀπὸ δυσάρεστα συμβάντα. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ποὺ μὲ πατρικὴ ἀγάπη, μὲ τὴν πείρα του καὶ προπαντὸς μὲ τὸ φωτισμὸ τῆς Θείας Χάριτος, συμπαραστέκεται στὴν οἰκογένεια, στὸν καθένα χωριστὰ καὶ σὲ ὅλους μαζί.