Αὐτὸ τὸ χάος τὸ λέγει ἐλευθερία.

Φώτη Κόντογλου

Σήμερα ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴν ἰδέα πὼς λευθερώθηκε ἀπὸ πολλὰ πράγματα ποὺ τὸν μποδίζανε, τάχα, νὰ εἶναι ἐλεύθερος. Πέταξε λοιπὸν ἀπὸ πάνω του, μαζὶ μὲ τ᾿ ἄλλα, καὶ τὴν παράδοση, καὶ βρέθηκε σ᾿ ἕνα χάος.

Αὐτὸ τὸ χάος τὸ λέγει ἐλευθερία. Οἱ παλιοὶ οἱ θαλασσινοὶ βλέπανε τ᾿ ἄστρο τῆς τραμουντάνας (τὸν Πολικὸν Ἀστέρα) καὶ βρίσκανε τὸν δρόμο τους. Κι ὁ ἄνθρωπος, μέσα στὸ ἀτελείωτο πέλαγος τοῦ καιροῦ, γιὰ νὰ ξέρη ποὺ πηγαίνει, εἶχε τὴν παράδοση ποὺ τὸν ὁδηγοῦσε. Σὲ καιρὸ ποὺ σκεπάζανε τὸν οὐρανὸ σύννεφα, ὁ παλιὸς ναυτικὸς σὰν ἔχανε τὸ βορεινὸ ἀστέρι, δὲν ἤξερε ποῦ νὰ τραβήξη. Φαντάσου λοιπὸν αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος νὰ εἶχε τὴν ἰδέα πὼς μὲ τὴ συννεφιὰ καὶ δίχως τὸ ἄστρο τῆς τραμουντάνας ἤτανε πιὸ ἐλεύθερος νὰ πάη ὅπου ἤθελε μέσα στὸ πέλαγος. Τὸ ἴδιο λέγει κι ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος ποὺ δὲν θέλει τὴν παράδοση….

Ἕνας λαὸς ποὺ ἔχει χάσει τὴν παράδοσή του, εἶναι σὰν τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἔχει χαμένο τὸ μνημονικό του, ποὺ ἔχει πάθει ἀμνησία. Τὸ σήμερα καὶ τὸ αὔριο εἶναι δεμένα μὲ τὰ περασμένα. Τὸ σήμερα θρέφεται ἀπὸ τὰ περασμένα, καὶ τὰ μελλούμενα ἀπὸ τὸ σήμερα.

Μὲ τὴν παράδοση ὁ ἄνθρωπος δυναμώνει τὴ συνείδησή του, νοιώθοντας κοντά του καὶ μέσα του τοὺς προγόνους του, χαιρόμενος καὶ λυπούμε-νος μαζί τους, βλέποντας σ᾿ αὐτοὺς τὰ ἴδια αἰσθήματα, τὶς ἴδιες συνήθειες, τὶς ἴδιες ἀδυναμίες, τὶς ἴδιες ἀνησυχίες, τοὺς ἴδιους στοχασμούς, ποὺ βρίσκει μέσα στὸν ἑαυτό του.

Ἡ αἰτία ποὺ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ ξεφύγη ἀπὸ τὴν παράδοση, εἶναι ἢ ἡ ἀδιαφορία ἢ ἡ ὑπερηφάνεια. Ὁ περήφανος ἄνθρωπος θαρρεῖ πὼς μὲ τὴν παράδοση χάνεται ἡ προσωπικότητά του, πὼς δίχως αὐτὴ θὰ γίνη ἐλεύθερος καὶ πρωτότυπος. Κι αὐτὸ τὸ παθαίνουνε ὅσοι εἶναι ἀδύνατοι, ἐνῶ στοὺς δυνατοὺς ἡ παράδοση δυναμώνει τὸν χαρακτήρα καὶ τονώνει τὴν προσωπικότητα.

* ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ‘ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΑΤΑ’, ΟΕΔΒ, 1979