Αλλαγή του νου (συνέχεια)

Επαγρύπνηση σημαίνει, ανάμεσα στ’ άλλα, να είμαστε παρόντες εκεί που είμαστε- σ’ αυτό το συγκεκριμένο σημείο στο χώρο, σ’ αυτή την ιδιαίτερη στιγμή στο χρόνο. Πάρα πολύ συχνά είμαστε αφηρημένοι και διασκορπισμένοι∙ ζούμε όχι μ’ εγρήγορση μέσα στο παρόν αλλά με νοσταλγία για το παρελθόν ή με προαισθήσεις κακού και σκέψεις επιθυμίας για το μέλλον.

Ενώ πράγματι μας ζητείται να κάνουμε υπεύθυνα σχέδια για το μέλλον- γιατί η επαγρύπνηση είναι το αντίθετο της ματαιοπονίας- πρέπει να σκεφτούμε για το μέλλον μόνον όσο εξαρτάται από την παρούσα στιγμή. Η ανησυχία για μακρινές πιθανότητες που βρίσκονται τελείως πέρ’ από τον άμεσο έλεγχο μας είναι ολοκληρωτική φθορά των πνευματικών μας ενεργειών.

Ο «νηπτικός» άνθρωπος λοιπόν επικεντρώνεται στο εδώ και στο τώρα. Είν’ εκείνος που αρπάζει τον καιρό, την αποφασιστική στιγμή της ευκαιρίας.[…] Ο «νηπτικός» άνθρωπος είν’ εκείνος που καταλαβαίνει αυτό «το μυστήριο της παρούσης στιγμής» και που προσπαθεί να ζει απ’ αυτό. Λέει στον εαυτό του, με τα λόγια του Paul Evdokimov: « Η  ώρα που περνάς τώρα, ο άνθρωπος που συναντάς τώρα και εδώ, το έργο με το οποίο είσαι απασχολημένος αυτή την στιγμή- αυτά είναι πάντοτε σημαντικά σ’ ολόκληρη τη ζωή σου». Οικειοποιείται το motto που είναι γραμμένο στο οικόσημο των Ruskin: Σήμερα , σήμερα, σήμερα. «Υπάρχει μια φωνή που φωνάζει στον άνθρωπο ως την τελευταία του αναπνοή και λέει : Μεταστρέψου σήμερα» ( Τα Αποφθέγματα των Πατέρων της Ερήμου).

Καθώς αυξάνεται ως προς την επαγρύπνηση και την αυτογνωσία, ο ταξιδιώτης στην Οδό αρχίζει ν’ αποκτά τη δύναμη της διάκρισης. Αυτό δρα σαν πνευματική αίσθηση της γεύσης. Όπως η φυσική αίσθηση της γεύσης, αν είναι υγιής , λέει αμέσως σε κάποιον αν η τροφή είναι μουχλιασμένη ή υγιεινή, έτσι και η πνευματική γεύση, αν έχει αναπτυχθεί με ασκητική προσπάθεια και προσευχή , ικανώνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει τις ποικίλες σκέψεις και ορμές μέσα του. Μαθαίνει τη διαφορά μεταξύ του κακού και του καλού, μεταξύ του περιττού και του ουσιαστικού, μεταξύ των φαντασιών που εμπνέει ο διάβολος και των εικόνων που σημαδεύονται στη δημιουργική του φαντασία από ουράνια αρχέτυπα.

Με τη διάκριση, τότε, ο άνθρωπος αρχίζει να προσέχει περισσότερο τι συμβαίνει μέσα του, κι έτσι μαθαίνει να φρουρεί την καρδιά, κλείνοντας την πόρτα στους πειρασμούς και τις προκλήσεις του εχθρού. «Πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν» ( Παροιμ. 4,23 ) . Όταν αναφέρεται η καρδιά στα Ορθόδοξα πνευματικά κείμενα, πρέπει να κατανοείται με την  πλήρη βιβλική έννοια. Η καρδιά υποδηλώνει όχι μόνο το φυσικό όργανο μέσα στο στήθος , όχι μόνο τις συγκινήσεις και τα αισθήματα, αλλά το πνευματικό κέντρο της ύπαρξης του ανθρώπου, το ανθρώπινο πρόσωπο όπως είναι φτιαγμένο κατ’ εικόνα Θεού- τον βαθύτερο και γνησιότερο εαυτό, τον εσωτερικό ναό, όπου μπαίνει κανείς μόνο με θυσία και θάνατο. Η καρδιά επομένως έχει στενή σχέση με το νου, πράγμα για το οποίο μιλήσαμε (σελ. 56 ) . Σε μερικές εκφράσεις οι δύο όροι σχεδόν αλληλοαντικαθίστανται. Η «καρδιά» όμως έχει συχνά μια πιο περιεκτική έννοια από τον «νου». «Προσευχή της καρδιάς» στην Ορθόδοξη παράδοση σημαίνει την προσευχή που προσφέρεται απ’ ολόκληρο το πρόσωπο, συμπεριλαμβάνοντας το νου, τη θέληση, τα συναισθήματα κι επίσης το φυσικό σώμα…

Πηγή: «πειραϊκή εκκλησία»

ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

[ΕΤΟΣ 24^Ο ΤΕΥΧΟΣ 257]

ΜΑΡΤΙΟΣ 2014