Ἐγωϊσμός – Ταπείνωση, Ἅγιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος

Ἡ αὐτοεκτίμηση ποὺ βλάπτει τὴν ψυχή…

Προσέχετε τὸν ἑαυτό σας. Ἡ πρόοδος στὴν πνευματικὴ ζωὴ διακρίνεται μὲ τὴν ὁλοένα καὶ περισσότερη συναίσθησι τῆς μηδαμινότητός μας. Ἐνῶ ὅσο αὐξάνει ἡ ἐκτίμησις τοῦ ἑαυτοῦ μας σὲ κάτι, τόσο βαδίζουμε στὴν καταστροφή. Ὁ ἐχθρὸς θὰ τὸ ἐκμεταλλευθῆ αὐτό. Θὰ πλησιάση καὶ θὰ ἐπιχειρήση νὰ πετάξη κανένα πετραδάκι στὸν δρόμο μας γιὰ νὰ σκοντάψουμε. Μία ψυχὴ ποὺ δίνει στὸν ἑαυτὸ της ἀξία, μοιάζει μὲ τὸν κόρακα τοῦ Αἰσώπου ποὺ ἀκούγοντας τὶς κολακεῖες τῆς ἀλεποῦς γιὰ τὴν «ὡραία» του φωνή, ἄνοιξε τὸ στόμα καὶ τοῦ ἔπεσε τὸ τυρί…».

 

«Πόσο χρήσιμο θὰ ‘ταν νὰ βρισκόταν κάποιος νὰ σᾶς κατηγορῆ. Νὰ χαίρεσθε, ἂν ποτὲ συμβῆ αὐτό. Εἶναι πολὺ ἐπικίνδυνο νὰ σᾶς ἐπαινοῦν ὅλοι καὶ κανεὶς νὰ μὴν σᾶς λέει τὴν ἀλήθεια. Εἶναι νομίζετε δύσκολο νὰ πλανηθῆ ἢ νὰ σκοντάψη κανείς; Ἀπέχετε πολὺ ἀπὸ τὸ νὰ θεωρῆτε τὸν ἑαυτὸ σας ἅγιο καὶ ἄξιο νὰ συμβουλεύη τοὺς ἄλλους;».

«Στὸ Κίεβο ἀσκήτευε κάποτε κάποιος μὲ πολλὴ νηστεία καὶ μόνωσι. Τὸν πολέμησε ὅμως ὁ ἐγωισμὸς καὶ ἄλλα πάθη. Πῆγε λοιπὸν καὶ ἐξωμολογήθηκε τοὺς λογισμούς του στὸν μακαριστὸ στάρετς Παρθένιο. Ἐκεῖνος τοῦ ἔδωσε χρήματα καὶ τὸν ἔστειλε στὴν ἀγορὰ λέγοντας: «Ἀγόρασε κρέας καὶ φάγε το μπροστὰ στοὺς ἄλλους». Ὁ ἀσκητὴς ἀκολούθησε τὴν συμβουλὴ τοῦ στάρετς καὶ ὅλοι οἱ πειρασμοὶ τοῦ φύγανε. Νὰ πῶς οἱ Πατέρες πολεμοῦσαν τὴν ὑπερηφάνεια.

Συχνὰ νὰ ἐλέγχετε καὶ σεῖς τὸν ἑαυτό σας στὸ σημεῖο αὐτό. Γιατί δὲν εἶναι μικρὴ συμφορά… Λένε ὅτι ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι κλέφτης ποὺ βρίσκεται μέσα στὸ σπίτι. Ἔρχεται συχνὰ σὲ συνεννόησι μὲ τοὺς ἐξωτερικοὺς κλέφτες, τοὺς ἀνοίγει πόρτες καὶ παράθυρα, κι ἐκεῖνοι μπαίνουν καὶ ἁρπάζουν κάθε θησαυρό».

«Ἀγωνισθῆτε, ἐνῶ συναναστρέφεσθε μὲ ἄλλους καὶ φροντίζετε γιὰ τὶς βιοτικὲς ὑποθέσεις, συγχρόνως νὰ σκέπτεσθε τὸν Θεὸ καὶ νὰ ἔχετε τὴν συναίσθησι ὅτι βρίσκεται κοντά σας καὶ σᾶς κατευθύνει σύμφωνα μὲ τὸ ἅγιό Του θέλημα. Ἔτσι δὲν θὰ διασπάσθε στὴν ἐσωτερική σας ἐργασία. Ἡ διάσπασις εἶναι ἡ πρώτη ἐπιτυχία τοῦ διαβόλου.

Ἡ δεύτερη ἐπιτυχία του εἶναι ἡ προσκόλλησις τῆς καρδιᾶς σὲ κάτι τὸ γήινο καὶ ἡ αἰχμαλωσία τῶν αἰσθημάτων καὶ τῶν σκέψεων σ’ αὐτό. Αὐτὴ εἶναι χειρότερη ἐπιτυχία τοῦ ἐχθροῦ.

Προσπαθῆστε ν’ ἀποδεσμεύεσθε ἀπὸ κάθε αἰχμαλωσία τῆς καρδιᾶς καὶ ἀπὸ κάθε διάσπασι τῆς ἐσωτερικῆς σας ἐργασίας. Ὁ τρόπος εἶναι ἕνας: Νὰ μὴν ἀπομακρύνεται ἡ προσοχὴ ἀπὸ τὸν Κύριο καὶ τὴν συναίσθησι τῆς παρουσίας Του.

Οἱ ὑπερβολὲς δὲν ὁδηγοῦν ποτὲ σὲ καλό. Τὸ πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ κενοδοξία, ἡ πεποίθησις δηλαδὴ ὅτι εἶμαι κάτι. Τὸ δεύτερο εἶναι ἡ οἴησις, ἡ συναίσθησις δηλαδὴ τοῦ ὅτι ὄχι ἁπλῶς εἶμαι κάτι, ἀλλὰ κάτι σπουδαῖο ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Ἀπὸ τὴν κενοδοξία καὶ τὴν οἴησι γεννιέται πλῆθος ὑπερήφανων λογισμῶν, βδελυκτῶν στὸν Θεό. Ἡ αὐτογνωσία καὶ ἡ βίωσι τῆς μηδαμινότητός μας μπορεῖ ἐδῶ νὰ βοηθήση. Συχνὰ ἂς φέρνουμε στὴν μνήμη μας σφάλματα τοῦ παρελθόντος καὶ ἂς κατακρίνουμε τὸν ἑαυτό μας γι’ αὐτά».

«Τιμιώτατε πρωτοπρεσβύτερε. Σᾶς εὐχαριστῶ πολὺ γιὰ τὴν πολύτιμη διδασκαλία σας. Ἁπλὴ καὶ βαθειά, σύντομη καὶ ὁλοκληρωμένη, μεστὴ καὶ ἀπέριττη. Ἂς εὐλογήση ὁ Κύριος τοὺς ποιμαντικούς σας κόπους σ’ ὅλο τὸ πλάτος τους. Σᾶς δόθηκε ἡ χάρις ὄχι μόνο νὰ διδάσκετε, ἀλλὰ καὶ νὰ πράττετε. Ἂς σᾶς ἐνισχύη ὁ Κύριος νὰ ὑπηρετῆτε καρποφόρα τοὺς ἀδελφοὺς χριστιανούς.

Ἐσεῖς βρίσκεσθε σὲ δράσι. Γιὰ μένα ἦλθε ὁ καιρὸς νὰ παραδώσω τὰ ὅπλα. Ἐσεῖς εἶσθε ὁ ποιμένας ὁ καλός, ἐγὼ ὁ ἀρχιποιμένας ὁ ἄχρηστος. Γιὰ τὶς ἁμαρτίες μου ἀδυνάτισα σωματικὰ καὶ ἀκόμη περισσότερο πνευματικά. Πίσω μου τίποτε καλὸ δὲν φαίνεται, μπροστά μου τίποτε ἀξιόλογο δὲν ἐλπίζεται. Μένει μόνο: «Ὁ Θεός, ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Εἴθε νὰ εὐδοκήση ὁ Κύριος, ἔστω κι αὐτὴ ἡ κραυγὴ νὰ βγαίνη μέσ’ ἀπ’ τὴν καρδιά».

«Νὰ καλλιεργῆτε μέσα σας τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν εὐλάβεια ἐνώπιον τοῦ ἀπερίγραπτου μεγαλείου Του. Νὰ ἔχετε καρδιὰ συντετριμμένη καὶ τεταπεινωμένη. Νὰ θεωρῆτε ὅλους ἀνωτέρους σας. Ν’ ἀγαπᾶτε τὴν σιωπή, τὴν μόνωσι, τὴν συνομιλία μὲ τὸν Κύριο, ποὺ θὰ γίνη χειραγωγὸς καὶ διδάσκαλός σας.

Τὰ ἅγια δάκρυα ἀποτελοῦν ἐκδήλωση θείου ἐλέους καὶ ἀσφάλεια στὴν πνευματικὴ ξηρασία καὶ στὴν σκλήρυνσι τῶν αἰσθημάτων. Μὴν τὰ περιφρονῆτε καὶ μὴν τὰ διώχνετε.

Τὰ ἁμαρτωλὰ δάκρυα προκαλοῦν οἴησι, ἀγαποῦν τὴν ἐπίδειξι καὶ παρέρχονται σύντομα.

Ὅταν σᾶς πλησιάζη ἡ ὑπερηφάνεια διῶξτε την καὶ τοποθετῆστε στὴν θέσι της τὸ ταπεινὸ φρόνημα καὶ τὴν συντριβή».

«Δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ ἐπαναλαμβάνω ὅτι τὸ ἀπόρθητο φρούριό μας εἶναι ἡ ταπείνωσις. Δύσκολα τὴν ἀποκτᾶ κανείς. Μπορεῖ νὰ θεωρῆ ταπεινὸ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ μὴν ἔχη ἴχνος ἀπ’ αὐτή. Ὁ σωστότερος ἢ ὁ μοναδικὸς δρόμος γιὰ τὴν ταπείνωσι εἶναι ἡ ὑπακοὴ καὶ ἡ ἀπάρνησις τοῦ ἰδίου θελήματος. Χωρὶς αὐτὰ εἶναι δυνατὸν ν’ ἀναπτύξη κανεὶς ἐσωτερικὰ ἑωσφορικὸ ἐγωισμό, παρὰ τὴν ἐξωτερικὴ ταπεινὴ συμπεριφορὰ καὶ τὶς ταπεινολογίες.

Σταθῆτε λοιπὸν καὶ ἀναρωτηθῆτε, ἂν ἔχετε ὑποκοὴ καὶ ἀπάρνησι τοῦ ἰδίου θελήματος».

«Ἀγωνισθῆτε ν’ ἀποκτήσετε ταπείνωσι. Ἡ ταπείνωσις εἶναι εὐωδία Χριστοῦ καὶ ἔνδυμα Χριστοῦ. Γιὰ χάρι της ὅλα θὰ τὰ συγχωρήση ὁ Θεός. Δὲν θὰ ἐξετάση τὶς ἐλλείψεις ποὺ εἶχε ὁ ἀγώνας μας. Ἐνῶ χωρὶς ταπείνωσι καμιὰ ἄσκησι δὲν μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήση.

Μὲ τὸ ταπεινὸ φρόνημα μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ σωθῆ. Χωρὶς ὅμως αὐτὸ τὸ εἰσιτήριο δὲν θὰ τοῦ ἐπιτρέψουν νὰ μπῆ στὸν παράδεισο ποὺ εἶναι γεμάτος ἀπὸ ταπεινούς».

«Ἡ ταπείνωσις πρέπει ν’ ἀποτελῆ τὸ φόντο τῆς ζωῆς σας, ὅπως καὶ τοῦ καθενὸς ποὺ ζῆ εἰλικρινὰ τὴν ἐν Χριστῷ ζωή».

«Ἀγωνισθῆτε στὸν ἑαυτό σας μὲ ὅλες σας τὶς δυνάμεις καὶ ὁ Θεὸς θὰ σᾶς βοηθήση. Ἔχετε σὰν σκοπὸ ν’ ἀποκτήσετε «πνεῦμα συντετριμμένον», «καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην» (Ψαλμ. 50, 19). Ὅταν ὑπάρχουν αὐτά, σημαίνει ὅτι βρίσκεσθε σὲ καλὴ κατάστασι. Τότε ἔχετε τὴν σκέπη καὶ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Τότε ἡ προσήλωσις στὸν Θεὸ εἶναι σταθερὴ καὶ ἡ ἐνθύμησίς Του ἀδιάλειπτη».

«Προσπαθῆστε νὰ παλέψετε μὲ τὸ εὐέξαπτο τοῦ χαρακτῆρος σας. Τὸ πάθος αὐτὸ ἐκδηλώνεται ὅταν κάποιος ἐνεργήση ἀντίθετα μὲ τὴν δική σας θέλησι, ἐπιθυμία ἢ ἐντολή. Ὅσο ὅμως ζῆ μέσα σας ἡ ὑπερηφάνεια τίποτε δὲν θὰ κατορθώσετε. Αὐτὴ ὅλα τὰ κυβερνᾶ. Ἂν μπορῆτε πετάξτε την πέρα ἀπὸ τὴν ἐξώπορτα τοῦ σπιτιοῦ σας καὶ ἀπαγορέψτε της νὰ ξαναπαρουσιασθῆ.

Νὰ σκέπτεσθε τὴν πανταχοῦ παρουσία τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ τὴν ὥρα τοῦ θανάτου. Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ θανάτου εἶναι οἱ καλύτεροι διδάσκαλοι γιὰ τὴν θεραπεία τῶν παθῶν».

«Εἴθε νὰ σᾶς διατηρήση ὁ Κύριος τὸ χάρισμα τῶν δακρύων γιὰ πάντα. Αὐτὰ μαλακώνουν τὴν καρδιὰ καὶ χαρίζουν τὴν κατάνυξι. Πρέπει ὅμως νὰ τὰ κρύβετε. Διότι ἡ ὑπερηφάνεια ὁλόγυρά τους περιφέρεται, ὅπως ὁ σκύλος γύρω ἀπὸ τὴν τροφή».