Τελικά οι καπνιστές επιθυμούν να σταματήσουν το κάπνισμα;

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σ. ΓΚΟΥΜΑΣ, Άν. Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, Ευρωκλινική Αθηνών, Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Πρόληψης και Επιδημιολογίας Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.

Ή χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να κατέχει την πρώτη θέση σε ποσοστό καπνιστών σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικά στις πιο παραγωγικές ηλικίες, από 18 έως 52 έτη, τα ποσοστά των καπνιστών ξεπερνούν το 60% στους άνδρες και το 40% στις γυναίκες. Επιπλέον, οι Έλληνες κατέχουν την πρώτη θέση και στον αριθμό τσιγάρων ανά καπνιστή, με αριθμούς πού μπορεί να είναι ακόμη και τετραπλάσιοι συγκρινόμενοι με άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα ή Νορβηγία Με δεδομένες τις ολέθριες συνέπειες πού έχει το κάπνισμα στην υγεία μας, εύκολα καταλαβαίνει κανείς το τεράστιο πρόβλημα πού αντιμετωπίζει μια χώρα, όταν ή πλειονότητα του πληθυσμού της με το κάπνισμα πολλαπλασιάζει την πιθανότητα να νοσήσει και να πεθάνει από έμφραγμα, εγκεφαλικό, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και καρκίνο!

Εύκολα αναρωτιέται κάποιος αν είναι ευτυχισμένοι όλοι αυτοί οι Έλληνες και Ελληνίδες πού είναι εξαρτημένοι από το τσιγάρο. Αν νοιώθουν καλά με την παρέα αυτού του «φίλου» ή «συντρόφου», όπως πολλοί τον περιγράφουν, παρά το γεγονός ότι είναι πολύ ακριβό το τίμημα: ξοδεύουν ένα σωρό χρήματα για να τον έχουν, θυσιάζουν καλούς φίλους, πού τούς αποφεύγουν επειδή τούς ενοχλεί ό καπνός του τσιγάρου τους, μυρίζουν τα ρούχα τους και ή αναπνοή τους, δέ μπορούν να ανέβουν έναν ανήφορο χωρίς να λαχανιάσουν, δεν μπορούν να γυμναστούν, βήχουν με τις ώρες μετά το πρωινό ξύπνημα και δεν μπορούν να γευτούν το φαγητό όπως οι μη καπνιστές, απογοητεύουν και τον άριστο μάγειρα.

Ή απάντηση είναι αυτή πού οι περισσότεροι περιμέναμε: Οι 4 στους 5 καπνιστές δηλώνουν ότι δεν θα άρχιζαν ποτέ το κάπνισμα αν μπορούσαν να γυρίσουν το χρόνο πίσω και να ξαναζήσουν τη ζωή τους από την αρχή. Αυτό άλλωστε εξηγεί και τα υψηλά ποσοστά των καπνιστών πού προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα και φτάνουν το 60% τα τελευταία 5 χρόνια Λίγοι είναι οι πραγματικά αμετανόητοι καπνιστές, αυτοί πού δεν τούς περνάει καθόλου από το μυαλό ή σκέψη να κόψουν το κάπνισμα, ακόμη κι όταν έχουν ήδη υποστεί ένα έμφραγμα ή εγκεφαλικό ή ήδη πάσχουν από ένα σοβαρό σχετιζόμενο με τον καπνό καρκίνο!

Γιατί, όμως, είναι τόσο δύσκολο να κόψει κάποιος το κάπνισμα και γιατί, από όλους αυτούς πού προσπαθούν να το κόψουν μόνοι τους χωρίς ειδική βοήθεια, ή πλειονότητα δεν τα καταφέρνει; Μόνο το 3-5% των καπνιστών πετυχαίνουν το στόχο τους όταν αποφασίζουν να διακόψουν αυτή την κακή συνήθεια χωρίς την καθοδήγηση, ψυχολογική και φαρμακευτική υποστήριξη ενός ειδικού ιατρείου. Ό λόγος είναι ή ισχυρή σωματική εξάρτηση από τη νικοτίνη, αλλά και ή ισχυρότατη ψυχολογική εξάρτηση από τη συνολική «ιεροτελεστία» του καπνίσματος. Ό εθισμός στη νικοτίνη είναι πραγματικός εθισμός σε ναρκωτική ουσία.

Ή νικοτίνη από τους πνεύμονες εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος φτάνοντας πολύ γρήγορα στον εγκέφαλο. Εκεί διεγείρει τούς υποδοχείς της νικοτίνης και οδηγεί στην παραγωγή δοπαμίνης, ή οποία με τη σειρά της προκαλεί αισθήματα ευχαρίστησης και ανταμοιβής. Όσο περνάει χρόνος από το τελευταίο τσιγάρο και ανάλογα με το βαθμό εξάρτησης, ό καπνιστής νοιώθει την έλλειψη της νικοτίνης και της δοπαμίνης πού έχει συνηθίσει, και «λαχταράει» να ξαναπάρει «τη δόση του».

 Έτσι, ή ηρεμία πού νοιώθει όταν καπνίσει και πάλι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ό κατευνασμός του συνδρόμου στέρησης πού έχει αναπτυχθεί! Στην πραγματικότητα το τσιγάρο δεν προσφέρει ηρεμία, το αντίθετο μάλλον. Ή εξάρτηση από τη νικοτίνη διαρκεί περίπου 4 εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων ό καπνιστής πού προσπαθεί να το κόψει εμφανίζει ευερεθιστότητα, απογοήτευση, θυμό, άγχος, νευρικότητα και ανυπομονησία, δυσφορία και καταθλιπτική διάθεση καθώς και διαταραχές του ύπνου.

Μετά τις 4 πρώτες εβδομάδες από τη διακοπή του καπνίσματος τα συμπτώματα της στέρησης υποχωρούν, παραμένει όμως ή πολύ ισχυρή ψυχολογική εξάρτηση πού ενισχύεται από όλα εκείνα τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ερεθίσματα πού έχουν συνδεθεί με το κάπνισμα: τα διαλείμματα στην εργασία, ένα ωραίο γεύμα ή δείπνο, ό καφές ή ένα ποτό με ένα φίλο.

Οι μη καπνιστές δεν το καταλαβαίνουν, αλλά αυτοί πού καπνίζουν έχουν συνήθως οργανώσει όλη τη ζωή τους με επίκεντρο το τσιγάρο. Έχουν πάντα στο μυαλό τους το επόμενο τσιγάρο πού θα ανάψουν, φροντίζουν πάντα να έχουν προμηθευτεί αρκετά για να μην ξεμείνουν, προτιμούν να πηγαίνουν σε μέρη πού το κάπνισμα δεν απαγορεύεται ή τουλάχιστον όπου θα υπάρχει πρόβλεψη τμήματος καπνιστών. Όταν, λοιπόν, έρθει ή στιγμή πού θα δοκιμάσουν να το κόψουν, δεν αρκεί να ξεπεράσουν τη σωματική εξάρτηση από τη νικοτίνη, αλλά θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αλλάξουν κοινωνικές συνήθειες κι αυτό είναι το πιο δύσκολο! Για όλους αυτούς τούς λόγους οι περισσότεροι καπνιστές εμφανίζουν υποτροπή εντός των πρώτων 8 ήμερων. Ή προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος απαιτεί μακροχρόνια κλινική παρέμβαση, όπως άλλωστε και όλες οι εθιστικές διαταραχές, ενώ ή υποτροπή είναι συνήθης και οφείλεται στη φύση του εθισμού και όχι στην αποτυχία του ίδιου του καπνιστή.

Ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο ένας καπνιστής δεν παίρνει εύκολα την απόφαση να σταματήσει το κάπνισμα είναι το άγχος πού του δημιουργείται στην ιδέα ότι πρέπει να αποφασίσει να κόψει το κάπνισμα για πάντα. Έχοντας κάνει το τσιγάρο αναπόσπαστο μέρος της ζωής του και μέρος όλων σχεδόν των καθημερινών του δραστηριοτήτων, τρομάζει στην ιδέα ότι θα πρέπει ξαφνικά όλα αυτά να αλλάξουν και ότι αυτές οι αλλαγές θα είναι μόνιμες. Το γεγονός αυτό μπορεί να μη γίνεται εύκολα αντιληπτό από ένα μη καπνιστή, όμως πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά ύπ” όψιν από τον επαγγελματία υγείας, πού αναλαμβάνει να υποστηρίξει ψυχολογικά και συμβουλευτικά τον καπνιστή, πού βρίσκεται στη διαδικασία της διακοπής.

Έτσι, για το αρχικό διάστημα της προσπάθειας του, ή διακοπή του καπνίσματος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια προσωρινή αλλαγή της ζωής του, ένα πείραμα, μια δοκιμή. Όσο περνούν οι μέρες και ή σωματική εξάρτηση υποχωρεί, μέσα από μια διαδικασία ενίσχυσης των ευεργετικών αποτελεσμάτων της διακοπής του καπνίσματος, ό καπνιστής θα εξοικειωθεί σιγά- σιγά με την προοπτική της μόνιμης διακοπής και στο τέλος θα την καλωσορίσει με ανακούφιση και χαρά!

Ή διακοπή του καπνίσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση, όταν όμως επιτευχθεί είναι το πιο ωραίο και πολύτιμο δώρο πού μπορεί ένας καπνιστής να κάνει στον εαυτό του! 

Ίσως το πιο δύσκολο σημείο σε αυτή τη διαδικασία είναι ή λήψη της απόφασης έναρξης της προσπάθειας διακοπής. Ή απόφαση αυτή δεν πρέπει να παίρνεται επιπόλαια, αφού ό καπνιστής θα πρέπει να είναι αποφασισμένος να διαθέσει όλη την ψυχική του δύναμη προκειμένου να πετύχει το στόχο του.

Θα πρέπει, όμως, όλοι οι καπνιστές πού αποφασίζουν να προσπαθήσουν να διακόψουν το κάπνισμα, να γνωρίζουν ότι δεν είναι και ούτε πρέπει να είναι μόνοι τους. Στο τηλέφωνο 1535 μπορεί κάθε πολίτης να αναζητήσει πληροφορίες για τα Ιατρεία διακοπής καπνίσματος στα δημόσια νοσοκομεία. Τα ιατρεία αυτά είναι στελεχωμένα με πνευμονολόγους, καρδιολόγους, ψυχολόγους και διαιτολόγους, πού μπορούν να προσφέρουν σημαντική βοήθεια μέσω ειδικής ψυχολογικής, συμβουλευτικής και φαρμακευτικής υποστήριξης.

Επιπλέον, στο διαδίκτυο υπάρχουν ειδικές ψηφιακές πλατφόρμες, όπως είναι για παράδειγμα το icoach, βασικό εργαλείο της καμπάνιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τίτλο: «Αν το σταματήσεις, δέ σε σταματάει τίποτε», πού επίσης μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμος αρωγός στην προσπάθεια των καπνιστών να απαλλαγούν από το τσιγάρο.