Γιατί επιτρέπει ο Θεός;

Η πρόσφατη απίστευτη τραγωδία που έπληξε τη νοτιοανατολική Ασία, προκαλώντας το θάνατο δεκάδων χιλιάδων συνανθρώπων μας, έφερε και πάλι στα χείλη πολλών το αγωνιώδες ερώτημα, που συνοδεύει την ανθρώπινη ιστορία: «για όσα δυσάρεστα και φοβερά συμβαίνουν ποιός φταίει; Γιατί ο Θεός δεν προλαβαίνει το κακό; Γιατί αφήνει το πλάσμα Του να πονά και να υποφέρει;» Στο ερώτημα αυτό δε μπορεί ν’ απαντήσει κανείς με βεβαιότητα, καθώς είναι αδύνατο να διεισδύσει και να ερμηνεύσει τις ανεξιχνίαστες βουλές του Θεού. Αν είναι χλιαρός στην πίστη, θα επιρρίψει στο Θεό τις ευθύνες, αποδίδοντάς Του χαρακτηρισμούς όπως «τιμωρός κι εκδικητής». Αν είναι άπιστος, το πολύ να ειρωνευτεί εκείνους που πιστεύουν κι ελπίζουν στη χάρη του Θεού. Αν είναι πιστός, θα προβληματιστεί, θα προσπαθήσει να επισημάνει να λάθη του κόσμου που οδήγησαν στην τραγωδία, θ’ αγωνιστεί για να βελτιώσει τον εαυτό του βοηθώντας στη βελτίωση του κόσμου.

Το πιο εύκολο, βέβαια, είναι να τα βάλει κανείς με το Θεό και να πει πως, αφού δεν απέτρεψε το κακό δεν είναι Θεός αγάπης ή το χειρότερο, είναι ανύπαρκτος και όλα καθοδηγούνται και πορεύονται σ’ αυτή τη ζωή από τους κανόνες της τύχης. Μήπως, όμως, είναι άδικος ένας τέτοιος αφορισμός, άδικος όχι, ασφαλώς, για το Θεό, αλλά για εμάς τους ίδιους, καθώς δε μας επιτρέπει να δούμε τα πράγματα στην αληθινή τους διάσταση, αλλά ούτε και ν’ ανακαλύψουμε τις δικές μας ευθύνες για ν’ αναμετρηθούμε μαζί τους;

Ο Θεός φταίει για το γεγονός ότι από διαχειριστές του κόσμου και του φυσικού περιβάλλοντος, μεταβληθήκαμε σε στυγνούς εκμεταλλευτές και εγκληματικούς καταχραστές των φυσικών πόρων; Ο Θεός φταίει για το γεγονός ότι στρέψαμε την ίδια τη φύση εναντίον μας, καθώς καθημερινά ασελγούμε επάνω της αγνοώντας τις κατά καιρούς προειδοποιήσεις της σχετικά με τα δεινά που εγκυμονούν οι αλόγιστες πράξεις μας; Ο Θεός φταίει για τη συστηματική ανατροπή των φυσικών νόμων, για την άπληστη αδιαφορία μας για το αν θα έχουν καθαρό αέρα ν’ αναπνεύσουν τα παιδιά μας τα επόμενα χρόνια κι όλα αυτά για να μη θιγούν στο ελάχιστο τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, των πολυεθνικών εταιριών, τα συμφέροντα των ισχυρών επί των αδυνάτων; Οι «παραδείσιες» ακτές που επλήγησαν δε δημιουργήθηκαν από την κοπή χιλιάδων δέντρων στην παραθαλάσσια ζώνη προκειμένου να κτιστούν, σχεδόν επί της θαλάσσης, πολυτελέστατα ξενοδοχεία – κράχτες για την προσέλκυση ξένων τουριστών; Στο βωμό του χρήματος δηλ. συντελέστηκε το έγκλημα καταρχήν κατά του περιβάλλοντος και κατόπιν κατά των γηγενών. Αν τα δένδρα βρίσκονταν στη θέση τους, θα λειτουργούσαν ως φυσικό ανάχωμα στην ορμητι-κότητα των κυμάτων, σώζοντας χιλιάδες ανθρώπινων ζωών; Ο Θεός, λοιπόν, φταίει γι’ αυτή την αμέλεια ή ανθρώπινη απληστία;

Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα για τον τρόπο που Θεός αφήνει τα πράγματα να εξελιχθούν, είναι ότι σέβεται απολύτως το ανθρώπινο αυτεξούσιο και την ελευθερία του ανθρώπου να καθορίζει τα της ζωής, του παρόντος και του μέλλοντός του, ακόμα κι αν οδηγεί τον εαυτό του στην απώλεια και στην καταστροφή. Η ελευθερία είναι το μέγιστο και κορυφαίο αγαθό, το οποίο πρώτος ο Δωρεοδότης Θεός τιμά, αρνούμενος να επέμβει έστω και για να σώσει ανθρώπινες ζωές. Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος, στα εκατομμύρια χρόνια της ιστορίας του, φαίνεται ότι δεν έχει μάθει από τα λάθη του, φαίνεται ότι αρέσκεται στο να ασυδοτεί επί της φύσεως και του εαυτού του, οπότε οποιαδήποτε Θεία επέμβαση προς την κατεύθυνση της αποτροπής του κακού θα συνιστούσε αμνήστευση της ανθρώπινης ασυδοσίας και άδεια για την επανάληψή της.

Στην ίδια λογική και ο Μέγας Βασίλειος τόνιζε: «… οι αρρώστιες των πόλεων και των εθνών, οι ξηρασίες των αέρων και οι ακαρπίες της γης, οι ακόμα σκληρότερες περιστάσεις στη ζωή του καθενός περιορίζουν την αύξηση της κακίας… Οι σωματικές δοκιμασίες και τα έξω από το σώμα δυσάρεστα, επινοήθηκαν με σκοπό την αποχή από την αμαρτία. Επομένως, ο Θεός αναιρεί το κακό και το κακό δεν προέρχεται από τον Θεό. Διότι ο γιατρός δεν εισάγει την αρρώστια στο σώμα, αλλά την βγάζει από αυτό. Η εξαφάνιση των πόλεων και οι σεισμοί και οι πλημμύρες και οι απώλειες των στρατευμάτων και τα ναυάγια και όλες οι πολυάνθρωπες καταστροφές, είτε απ’ τη γη, είτε απ’ τον αέρα, είτε απ’ τη φωτιά, είτε από οποιαδήποτε άλλη αιτία προκαλούνται, συμβαίνουν για να φρονηματιστούν αυτοί που επιζούν. Διότι ο Θεός, με γενικές δοκιμασίες, σωφρονίζει την κακία του λαού» (Β.Ε.Π.Ε.Σ., Τόμος 54, σελ. 88 – 99).

Ο καθηγητής της ερήμου δε Μέγας Αντώνιος, ομιλώντας για την προέλευση του κακού, έλεγε: «Το κακό και κακία είναι πάθη που βρίσκονται στην ύλη. Της κακίας, όμως, δεν είναι αίτιος ο Θεός. Αυτός έδωσε στους ανθρώπους γνώση και επιτηδειότητα να διακρίνουν το καλό από το κακό και αυτεξουσιότητα. Αυτό που γεννά όλα τα πάθη της κακίας είναι η αμέλεια και η οκνηρία των ανθρώπων. Ο Θεός δε φταίει διόλου γι’ αυτό. Από την κακή τους προαίρεση οι δαίμονες έγιναν οκνηροί, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι» (Φιλοκαλία, Τόμος 1ος, κεφ. 89).

Αντί λοιπόν, να επιρρίπτουμε τις ευθύνες στο Θεό για τις συμφορές που βρίσκουν, είτε την προσωπική μας ζωή, είτε τη ζωή της ανθρωπότητας, καλόν είναι ν’ αναλογιστούμε τα λάθη μας και να δούμε επιτέλους τον όλεθρο στον οποίο οδηγούμε τη ζωή μας εξαιτίας της αχαλίνωτης μετατροπής της Θεϊκής ελευθερίας σε ασυδοσία και της εγκληματικά αλόγιστης εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος, το οποίο, όταν ατιμάζουμε και πληγώνουμε, εκδικείται με θάνατο.

π. Α. Μ.