Μεγάλη Εβδομάδα είναι η εβδομάδα πριν το Πάσχα, από την Κυριακή των Βαΐων μέχρι το Μ. Σάββατο. Ονομάζεται «Μεγάλη», όχι γιατί έχει περισσότερες μέρες ή ώρες από τις άλλες εβδομάδες, αλλά, όπως εξηγεί ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, γιατί τα γεγονότα που τελούνται και βιώνονται στους Ιερούς Ναούς είναι μοναδικά και κοσμοσωτήρια για τον άνθρωπο.
Κυριακή των Βαΐων
Είναι η τελευταία ημέρα της Μ. Σαρακοστής και η πρώτη της Μ. Εβδομάδας. Εορτάζουμε τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Επειδή οι νεαροί Ιουδαίοι αυτή τη μέρα υποδέχθηκαν τον Χριστό με κλαδιά φοινικιάς (βάγια), ονομάστηκε Κυριακή των Βαΐων. Γι' αυτό τον λόγο στολίζουμε κι εμείς σήμερα τις εκκλησίες μας με κλαδιά δένδρων και λουλούδια. Μεταφέρουμε σήμερα στην εκκλησία ελιόφυλλα, να ευλογηθούν, για να τα χρησιμοποιούμε στο θυμιάτισμα. Πανηγυρική η σημερινή ημέρα, γι' αυτό και στο τραπέζι καταλύουμε ψάρι.
Μεγάλη Δευτέρα
(Ο όρθρος τελείται την Κυριακή των Βαΐων, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Δευτέρα κυριαρχούν δύο γεγονότα: (α) η ζωή του Ιωσήφ και (β) το περιστατικό της ξηρανθείσης συκής. Μνημονεύουμε τον Πάγκαλο Ιωσήφ, ο οποίος ήταν ο ενδέκατος γυιος του Πατριάρχη Ιακώβ, και προεικονίζει τον ίδιο τον Χριστό και το Πάθος Του, με την αρετή του και κυρίως την ανεξικακία και την πραότητά του. Όπως ο Χριστός πουλήθηκε από τον μαθητή του για τριάκοντα αργύρια, έτσι και ο Ιωσήφ είχε πωληθεί από τα αδέλφια του σκλάβος. Τον συκοφάντησε η γυναίκα του αφεντικού του και τον έκλεισαν στη φυλακή. Για τις αρετές του τον φύλαξε ο Θεός, τον έβγαλε από τη φυλακή, τον δόξασε και τον ανέδειξε άρχοντα της Αιγύπτου.
Το περιστατικό της ξηρανθείσης συκής (Ματθ. κα' 18-22) συμβολίζει τη συναγωγή των Εβραίων, η οποία δεν είχε να παρουσιάσει καρπούς πνευματικούς, αλλά επίσης αποτελεί σύμβολο παντός ανθρώπου μη έχοντος πνευματική καρποφορία.
Μεγάλη Τρίτη
(Ο όρθος τελείται τη Μεγάλη Δευτέρα, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Τρίτη «μνείαν ποιούμεθα» των παραβολών (α) των Δέκα Παρθένων και (β) των Ταλάντων.
Από τις Δέκα Παρθένες (Ματθ. κε' 1-13) οι πέντε ήταν φρόνιμες, γι' αυτό αξιώθηκαν να συμμετάσχουν στη χαρά του γάμου που ήταν καλεσμένες. Η παραβολή αυτή μας διδάσκει την εγρήγορση, τη διαρκή νήψη για τη συνάντηση του Νυμφίου Χριστού και τη μέλλουσα κρίση. Από την παραβολή των Δέκα Παρθένων είναι εμπνευσμένο το τροπάριο «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται...» και «Τον Νυμφώνα σου βλέπω Σωτήρ μου κεκοσμημένον...».
Η παραβολή των Ταλάντων μας προβάλλει την καλλιέργεια και την αύξηση των πνευματικών μας χαρισμάτων.
Μεγάλη Τετάρτη
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Τρίτη, εσπέρας)
Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στην πόρνη γυναίκα (Ματθ. κστ' 6-16), η οποία μετανιωμένη άλειψε με μύρο από ευγνωμοσύνη τα πόδια του Κυρίου και έλαβε την άφεση των αμαρτιών της, γιατί «ηγάπησε πολύ». Ξεχωρίζει το περίφημο τροπάριο (δοξαστικό των αποστίχων) της υμνογράφου Αγίας Κασσιανής, το οποίο εκφράζει τη θερμή μετάνοια της αμαρτωλού. Ακόμη την ημέρα αυτή η Εκκλησία διά της υμνωδίας της φέρει στη μνήμη μας τη σύγκληση του συνεδρίου, δικαστηρίου των Ιουδαίων, το οποίο αποφάσισε τη σύλληψη και καταδίκη του Κυρίου, καθώς επίσης και την απόφαση του δόλιου μαθητή Ιούδα να παραδώσει τον Κύριο έναντι χρηματικού ποσού. Γι' αυτό και η Τετάρτη καθιερώθηκε από την Εκκλησία ως ημέρα νηστείας.
Μεγάλη Πέμπτη
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Τετάρτη, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Πέμπτη μνημονεύουμε τέσσερα γεγονότα:
(α) Τον ιερό Νιπτήρα, το πλύσιμο δηλαδή των ποδιών των μαθητών από τον Κύριο, διδάσκοντας εμπράκτως την εφαρμογή του «ο πρώτος ουν υμών έστω πάντων διάκονος».
(β) Τον Μυστικό Δείπνο, στη διάρκεια του οποίου παραδόθηκε το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
(γ) Την αρχιερατική προσευχή του Κυρίου στο όρος των Ελαιών, στην οποία προσεύχεται για την ενότητα των πιστών.
(δ) Τέλος, την προδοσία του Ιούδα, η οποία σηματοδοτεί την αρχή του θείου Πάθους, ενώ η θεία αγάπη αντιπαραβάλλεται με την ανθρώπινη αδυναμία.
Μεγάλη Παρασκευή
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Πέμπτη, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνεται το θείο δράμα με την τέλεση της Ακολουθίας των Παθών. Θυμόμαστε και βιώνουμε τα άγια και σωτήρια και φρικτά πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού: τους εμπτυσμούς, τα μαστιγώματα, τις κοροϊδίες, τους εξευτελισμούς, το αγκάθινο στεφάνι, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τις ύβρεις, τους γέλωτες, την πορφυρή χλαίνα, τον κάλαμο, τον σπόγγο, το όξος, τους ύλους, τη λόγχη και κυρίως τη Σταύρωση και τον θάνατό Του. Ημέρα τόσο πένθιμη και κατανυκτική, κατά την οποία δεν τελείται Θεία Λειτουργία και στην ανάμνηση όσων υπέμεινε ο Κύριος καθιερώθηκε η ολόχρονη νηστεία της Παρασκευής.
Γίνεται επίσης μνεία του ευγνώμονος ληστού, ο οποίος διά της μετανοίας του άνοιξε πρώτος (λήστεψε κατά τον υμνωδό) τον Παράδεισο.
Μέγα Σάββατο
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Παρασκευή, εσπέρας)
Το Μεγάλο Σάββατο εορτάζουμε την Ταφή και την κάθοδο του Κυρίου στον Άδη. Η Εκκλησία διά της υμνωδίας της εκφράζει την έκπληξή της μπροστά στο παράδοξο της ταφής του Θεού και ταυτόχρονα τη βεβαιότητά της πως «τούτο Σάββατόν εστι το υπερευλογημένον, εν ω Χριστός αφυπνώσας αναστήσεται τριήμερος». Ψάλλονται τα Εγκώμια και τελείται περιφορά του Επιταφίου. Είναι το μοναδικό Σάββατο που, για την παραμονή του Κυρίου στον Άδη, τηρούμε ολοήμερη αυστηρή άλαδη νηστεία.
Κυριακή του Πάσχα
(Τελείται το Μ. Σάββατο, πρωί και βράδυ)
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί τελείται η λεγόμενη «Πρώτη Ανάσταση», δηλαδή ο εσπερινός της Αναστάσεως με τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γύρω στα μεσάνυχτα εορτάζουμε τη ζωηφόρο Ανάσταση του Κυρίου μας, την ήττα του θανάτου και της φθοράς και την αφή του Αγίου Φωτός στον κόσμο από τον Πανάγιο Τάφο.
Την Κυριακή του Πάσχα, πρωί ή απόγευμα, τελείται ο «Εσπερινός της Αγάπης», στον οποίο διαβάζεται σε πολλές γλώσσες το Ιερό Ευαγγέλιο (Ιω. κ' 19-25) και διατρανώνεται παγκοσμίως η Ανάσταση του Κυρίου.
«Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, ἅδου τήν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν· καί σκιρτῶντες ὑμνοῦμεν τόν αἴτιον, τόν μόνον εὐλογητόν τῶν πατέρων, Θεόν καί ὑπερένδοξον» (Ωδή ζ', Κανόνας της Αναστάσεως).
Η λέξη «Πάσχα» σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Η γιορτή της Διάβασης (Πάσχα) ήταν για τους Εβραίους η ετήσια ανάμνηση όλης της ιστορίας της σωτηρίας τους, η διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας, το πέρασμα από τη σκλαβιά των Αιγυπτίων στην ελευθερία. Για τους Χριστιανούς εορτάζεται η Ανάσταση του Σωτήρα Ιησού Χριστού, το πέρασμα από τη φθορά στην αφθαρσία, από το σκοτάδι στο φως, από τον πόνο στη χαρά, από τον θάνατο στη ζωή. Ο Ιησούς Χριστός έγινε η εκπλήρωση αυτού του Πάσχα, έγινε το Πέρασμα. Αυτός πραγματοποίησε την τελική διάβαση από τον θάνατο στη ζωή, από τούτο τον «παλαιό κόσμο» στον «καινό κόσμο», στον «καινό χρόνο» της Βασιλείας του Θεού. Ο Χριστός έδωσε και σε μας τη δυνατότητα για μια τέτοια διάβαση.
Κυριακή των ΒαΐωνΕίναι η τελευταία ημέρα της Μ. Σαρακοστής και η πρώτη της Μ. Εβδομάδας. Εορτάζουμε τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Επειδή οι νεαροί Ιουδαίοι αυτή τη μέρα υποδέχθηκαν τον Χριστό με κλαδιά φοινικιάς (βάγια), ονομάστηκε Κυριακή των Βαΐων. Γι' αυτό τον λόγο στολίζουμε κι εμείς σήμερα τις εκκλησίες μας με κλαδιά δένδρων και λουλούδια. Μεταφέρουμε σήμερα στην εκκλησία ελιόφυλλα, να ευλογηθούν, για να τα χρησιμοποιούμε στο θυμιάτισμα. Πανηγυρική η σημερινή ημέρα, γι' αυτό και στο τραπέζι καταλύουμε ψάρι.
(Ο όρθρος τελείται την Κυριακή των Βαΐων, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Δευτέρα κυριαρχούν δύο γεγονότα: (α) η ζωή του Ιωσήφ και (β) το περιστατικό της ξηρανθείσης συκής. Μνημονεύουμε τον Πάγκαλο Ιωσήφ, ο οποίος ήταν ο ενδέκατος γυιος του Πατριάρχη Ιακώβ, και προεικονίζει τον ίδιο τον Χριστό και το Πάθος Του, με την αρετή του και κυρίως την ανεξικακία και την πραότητά του. Όπως ο Χριστός πουλήθηκε από τον μαθητή του για τριάκοντα αργύρια, έτσι και ο Ιωσήφ είχε πωληθεί από τα αδέλφια του σκλάβος. Τον συκοφάντησε η γυναίκα του αφεντικού του και τον έκλεισαν στη φυλακή. Για τις αρετές του τον φύλαξε ο Θεός, τον έβγαλε από τη φυλακή, τον δόξασε και τον ανέδειξε άρχοντα της Αιγύπτου.
Το περιστατικό της ξηρανθείσης συκής (Ματθ. κα' 18-22) συμβολίζει τη συναγωγή των Εβραίων, η οποία δεν είχε να παρουσιάσει καρπούς πνευματικούς, αλλά επίσης αποτελεί σύμβολο παντός ανθρώπου μη έχοντος πνευματική καρποφορία.
(Ο όρθος τελείται τη Μεγάλη Δευτέρα, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Τρίτη «μνείαν ποιούμεθα» των παραβολών (α) των Δέκα Παρθένων και (β) των Ταλάντων.
Από τις Δέκα Παρθένες (Ματθ. κε' 1-13) οι πέντε ήταν φρόνιμες, γι' αυτό αξιώθηκαν να συμμετάσχουν στη χαρά του γάμου που ήταν καλεσμένες. Η παραβολή αυτή μας διδάσκει την εγρήγορση, τη διαρκή νήψη για τη συνάντηση του Νυμφίου Χριστού και τη μέλλουσα κρίση. Από την παραβολή των Δέκα Παρθένων είναι εμπνευσμένο το τροπάριο «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται...» και «Τον Νυμφώνα σου βλέπω Σωτήρ μου κεκοσμημένον...».
Η παραβολή των Ταλάντων μας προβάλλει την καλλιέργεια και την αύξηση των πνευματικών μας χαρισμάτων.
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Τρίτη, εσπέρας)
Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στην πόρνη γυναίκα (Ματθ. κστ' 6-16), η οποία μετανιωμένη άλειψε με μύρο από ευγνωμοσύνη τα πόδια του Κυρίου και έλαβε την άφεση των αμαρτιών της, γιατί «ηγάπησε πολύ». Ξεχωρίζει το περίφημο τροπάριο (δοξαστικό των αποστίχων) της υμνογράφου Αγίας Κασσιανής, το οποίο εκφράζει τη θερμή μετάνοια της αμαρτωλού. Ακόμη την ημέρα αυτή η Εκκλησία διά της υμνωδίας της φέρει στη μνήμη μας τη σύγκληση του συνεδρίου, δικαστηρίου των Ιουδαίων, το οποίο αποφάσισε τη σύλληψη και καταδίκη του Κυρίου, καθώς επίσης και την απόφαση του δόλιου μαθητή Ιούδα να παραδώσει τον Κύριο έναντι χρηματικού ποσού. Γι' αυτό και η Τετάρτη καθιερώθηκε από την Εκκλησία ως ημέρα νηστείας.
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Τετάρτη, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Πέμπτη μνημονεύουμε τέσσερα γεγονότα:
(α) Τον ιερό Νιπτήρα, το πλύσιμο δηλαδή των ποδιών των μαθητών από τον Κύριο, διδάσκοντας εμπράκτως την εφαρμογή του «ο πρώτος ουν υμών έστω πάντων διάκονος».
(β) Τον Μυστικό Δείπνο, στη διάρκεια του οποίου παραδόθηκε το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
(γ) Την αρχιερατική προσευχή του Κυρίου στο όρος των Ελαιών, στην οποία προσεύχεται για την ενότητα των πιστών.
(δ) Τέλος, την προδοσία του Ιούδα, η οποία σηματοδοτεί την αρχή του θείου Πάθους, ενώ η θεία αγάπη αντιπαραβάλλεται με την ανθρώπινη αδυναμία.
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Πέμπτη, εσπέρας)
Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνεται το θείο δράμα με την τέλεση της Ακολουθίας των Παθών. Θυμόμαστε και βιώνουμε τα άγια και σωτήρια και φρικτά πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού: τους εμπτυσμούς, τα μαστιγώματα, τις κοροϊδίες, τους εξευτελισμούς, το αγκάθινο στεφάνι, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τις ύβρεις, τους γέλωτες, την πορφυρή χλαίνα, τον κάλαμο, τον σπόγγο, το όξος, τους ύλους, τη λόγχη και κυρίως τη Σταύρωση και τον θάνατό Του. Ημέρα τόσο πένθιμη και κατανυκτική, κατά την οποία δεν τελείται Θεία Λειτουργία και στην ανάμνηση όσων υπέμεινε ο Κύριος καθιερώθηκε η ολόχρονη νηστεία της Παρασκευής.
Γίνεται επίσης μνεία του ευγνώμονος ληστού, ο οποίος διά της μετανοίας του άνοιξε πρώτος (λήστεψε κατά τον υμνωδό) τον Παράδεισο.
(Ο όρθρος τελείται τη Μεγάλη Παρασκευή, εσπέρας)
Το Μεγάλο Σάββατο εορτάζουμε την Ταφή και την κάθοδο του Κυρίου στον Άδη. Η Εκκλησία διά της υμνωδίας της εκφράζει την έκπληξή της μπροστά στο παράδοξο της ταφής του Θεού και ταυτόχρονα τη βεβαιότητά της πως «τούτο Σάββατόν εστι το υπερευλογημένον, εν ω Χριστός αφυπνώσας αναστήσεται τριήμερος». Ψάλλονται τα Εγκώμια και τελείται περιφορά του Επιταφίου. Είναι το μοναδικό Σάββατο που, για την παραμονή του Κυρίου στον Άδη, τηρούμε ολοήμερη αυστηρή άλαδη νηστεία.
(Τελείται το Μ. Σάββατο, πρωί και βράδυ)
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί τελείται η λεγόμενη «Πρώτη Ανάσταση», δηλαδή ο εσπερινός της Αναστάσεως με τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γύρω στα μεσάνυχτα εορτάζουμε τη ζωηφόρο Ανάσταση του Κυρίου μας, την ήττα του θανάτου και της φθοράς και την αφή του Αγίου Φωτός στον κόσμο από τον Πανάγιο Τάφο.
Την Κυριακή του Πάσχα, πρωί ή απόγευμα, τελείται ο «Εσπερινός της Αγάπης», στον οποίο διαβάζεται σε πολλές γλώσσες το Ιερό Ευαγγέλιο (Ιω. κ' 19-25) και διατρανώνεται παγκοσμίως η Ανάσταση του Κυρίου.
«Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, ἅδου τήν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν· καί σκιρτῶντες ὑμνοῦμεν τόν αἴτιον, τόν μόνον εὐλογητόν τῶν πατέρων, Θεόν καί ὑπερένδοξον» (Ωδή ζ', Κανόνας της Αναστάσεως).
Η λέξη «Πάσχα» σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Η γιορτή της Διάβασης (Πάσχα) ήταν για τους Εβραίους η ετήσια ανάμνηση όλης της ιστορίας της σωτηρίας τους, η διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας, το πέρασμα από τη σκλαβιά των Αιγυπτίων στην ελευθερία. Για τους Χριστιανούς εορτάζεται η Ανάσταση του Σωτήρα Ιησού Χριστού, το πέρασμα από τη φθορά στην αφθαρσία, από το σκοτάδι στο φως, από τον πόνο στη χαρά, από τον θάνατο στη ζωή. Ο Ιησούς Χριστός έγινε η εκπλήρωση αυτού του Πάσχα, έγινε το Πέρασμα. Αυτός πραγματοποίησε την τελική διάβαση από τον θάνατο στη ζωή, από τούτο τον «παλαιό κόσμο» στον «καινό κόσμο», στον «καινό χρόνο» της Βασιλείας του Θεού. Ο Χριστός έδωσε και σε μας τη δυνατότητα για μια τέτοια διάβαση.
Πηγές:
1. Οδοιπορικό της Μεγάλης Εβδομάδας, ενημερωτικό φυλλάδιο έκδ. Ιερού Προσκυνηματικού Ναού Αγ. Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννας και Αγ. Στυλιανού (Αγίου Τύχωνα).
2. Παρά την λίμνην, περίοδος Β', έτος Κ', αρ. 3, Μάρτιος 2010, μηνιαία έκδ. Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Παραλιμνίου, σ. 62-66.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου