H Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι μια πορεία, μια κίνηση και ένα ταξίδι. Καμία λειτουργική περίοδος της Αγίας μας Εκκλησίας δεν χαρακτηρίζεται για την στασιμότητα της. Κάποιοι ίσως βιώνουν τις εορτολογικές περιόδους ως στασιμότητα και αυτό οφείλεται στην δική μας πνευματική κατάσταση, που στερηθήκαμε την χάρη του Άγιου Πνεύματος με αποτέλεσμα να έρθει ο πνευματικός θάνατος.Αντίθετα η Μεγάλη Τεσσαρακοστή όπως κάθε εορτολογική περίοδος αποτελεί μια δυναμική κίνηση και ένα ταξίδι που έχει αρχή, μέσον και τέλος. Έχει αρχή την Καθαρά Δευτέρα, το μέσον η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και το τέλος της βρίσκεται λίγο πριν την Κυριακή της βαϊοφόρου (Παρασκευή προ του Λαζάρου).
Όπως σε κάθε ταξίδι ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει που πηγαίνει, με ποιο μέσον και τι εφόδια θα χρειαστεί για να ανταπεξέλθει. Έτσι και σ’ αυτό το ταξίδι πρέπει να έχουμε σαφή γνώση του προορισμού μας, του σκοπού μας και των εφοδίων. Έτσι έχουμε σκοπό παραλληλίζοντας ένα άλλο μεγάλο ταξίδι, αυτό της εξόδου των Ιουδαίων από την γη της δουλείας στην Αίγυπτο στην γη της επαγγελίας, να κατανοήσουμε τα σημεία που θέσαμε προκαταβολικά στην εισήγηση μου.
Να ξεκινήσουμε όμως με την ιστορία του Ιωσήφ, υιού του Ιακώβ, τον οποίο πούλησαν οι αδελφοί του για να βρεθεί στην Αίγυπτο και να ερμηνεύσει τα όνειρα του Φαραώ και να τοποθετηθεί συμβασιλέας. Πέφτει όμως πείνα στην Αίγυπτο και στο Ισραήλ, αλλά ο Ιωσήφ ερμήνευσε το όνειρα με τις 7 παχιές και ισχνές αγελάδες με την αποθήκευση των σιτηρών από του Αιγυπτίους. Γεγονός που έφερε τους Ισραηλίτες να ζητήσουν σιτάρι, μεταξύ αυτών και τα αδέλφια του Ιωσήφ.
Στην ιδιαίτερη συνάντηση που είχαν μεταξύ τους αποκαλύπτεται ο Ιωσήφ για να τους πει «Μην φοβήσθε, του γαρ Θεού εγώ ειμί», που σημαίνει μην φοβάσθε, εγώ είμαι του Θεού και δεν θα σας πειράξω. Δίνει εντολή να έρθει ο πατέρας του Ιακώβ και ο μικρότερος αδερφός Βενιαμίν για μια συγκλονιστική συνάντηση.
Αποφασίζουν λοιπόν όλοι να μείνουν στην Αίγυπτο αλλά τα πράγματα άλλαξαν μετά τον θάνατο του Φαραώ και του Ιωσήφ και οι απόγονοι του Φαραώ θυμούνται ότι οι ήταν κύριοι των Εβραίων και από ισότιμα μέλη οι Ισραηλίτες μετατράπηκαν σε δούλοι. Πόθος τους η επιστροφή από την γη της δουλείας, στην γη της επαγγελίας, πόθο που τον εκφράζουν στον Θεό. Εκεί εμφανίζεται ο Μωυσής για να τους οδηγήσει στην έξοδο κατ’ εντολή του Θεού. Αυτό είναι το ιστορικό πλαίσιο, συνοπτικά και περιληπτικά, μιας ωραίας και παράλληλα δραματικής εξόδου των Ιουδαίων.
Πως μπορεί αυτή η ιερή ιστορία αυτή, να βρει εφαρμογή στην δική μας πορεία, από την προσωπική γη δουλεία μας στην γη της επαγγελίας μας. Όταν λέμε ότι ζούμε στην γη της πνευματικής δουλείας, πως την ορίζουν οι Άγιοι Πατέρες μας.
Για εμάς γη της δουλείας, είναι η γη της αμαρτίας, των παθών, όπου ο άνθρωπος χρησιμοποιώντας το αυτεξούσιο (ελεύθερη επιλογή), αρνήθηκε την γη της επαγγελίας για την οποία δημιουργήθηκε και οδηγήθηκε εις χώραν μακράν, στην γη των παθών. Αντίθετα για εμάς η γη της επαγγελίας, είναι η επιστροφή στην γη της επαγγελίας, είναι η επιστροφή στο αρχαίο κάλλος, το κάλλος που χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο δημιουργώντας τον κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του. Εμείς οι άνθρωποι, κάναμε κακή χρήση της ελευθερίας μας και απομακρυνθήκαμε από τον Θεό και την γη της επαγγελίας. Ήθελαν λοιπόν οι Ιουδαία να ξεφύγουν αλλά δεν μπορούσαν, προετοίμαζαν όμως τον εαυτόν τους για την έξοδο τους, μιλώντας στον Θεό. Η ταπείνωση των Αιγυπτίων τους δημιούργησε τον πόθο για τον Θεό, τον πόθο της επιστροφή στην γη των πατέρων τους. Σκέφτονταν την κρίση του Θεού, που ήταν αυστηρός μαζί τους και παράλληλα έκλαιγαν με θρήνο γοερό για την πατρίδα που χάσανε.Αυτήν την κατάσταση την ζούμε αδελφοί μου, την περίοδο του Τριωδίου, τις τέσσερις προπαρασκευαστικές Κυριακές πριν την είσοδο μας στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Πρώτη Κυριακή, Τελώνου και Φαρισαίου, η ταπείνωση σώζει. Ταπεινώθηκαν οι Ιουδαίοι στην γη της δουλείας, ταπεινώνονται και οι άνθρωποι με την αμαρτία.
Δεύτερη Κυριακή, θυμόμαστε και εμείς μέσω του άσωτου υιού, το σπίτι του δικού μας πατέρα που εγκαταλείψαμε συνειδητά, και γεννιέται μέσα στην καρδιά μας η μετάνοια, για την άστοχη επιλογή μας, για την άστοχη χρήση της ελεύθερης επιλογής μας. Τρίτη Κυριακή του Τριωδίου, η μέλλουσα κρίση, έρχεται ο Χριστός για να κρίνει ζώντας και νεκρούς. Τέταρτη Κυριακή, ο χαμένος παράδεισος, και ο Αδάμ κλαίει για τον παράδεισο που έχασε. Μας υπενθυμίζουν την κατάσταση των Ιουδαίων για την μεγάλη έξοδο.Αυτά όμως δεν ήταν ικανά για να ωθήσουν τους Ιουδαίους προς την μεγάλη έξοδο. Έλειπε ο ηγέτης, που θα ενέπνεε τον λαό και θα τον οδηγούσε στην γη της επαγγελίας. Και αυτός ήταν ο Μωυσής, που κλήθηκε από τον Θεό, να οδηγήσει τον λαό και να εκτελέσει την μεγάλη και δύσκολη αποστολή που του ανέθεσε.
Και στην δική μας πορεία, ο Μωυσής είναι ο επίσκοπος μας, αυτός που έθεσε ο ίδιος ο Θεός ως ηγέτη της τοπικής εκκλησίας, που μπορεί με το χάρισμα που έχει απ’ τον Θεό να εμπνεύσει στην καρδιά μας αισθήματα και βιώματα αγωνιστικότητας πνευματικής, μπορεί να μας ξυπνήσει από την ραστώνη που έχουμε πέσει και να δώσει το έναυσμα της δικής μας εξόδου.Ο Μωυσής όμως είχε και συνεργάτες, ο Ααρών και αργότερα ο Ιησούς του Ναύιδ και αυτοί στην δική μας πορεία είναι οι πνευματικοί πατέρες που μας αναδέχονται στο ιερό μυστήριο της εξομολογήσεως. Πνευματική ζωή χωρίς πνευματικό πατέρα δεν γίνεται. Ο άνθρωπος εύκολα απογοητεύεται όταν δεν έχει έναν πνευματικό οδηγό σε αυτήν την πορεία του από την γη της δουλείας, στην γη της επαγγελίας. Αυτός που κίνησε μόνος του για την γη της επαγγελίας γρήγορα απογοητεύτηκε ή τον έφαγαν τα άγρια θηρία.
Πως πρέπει να είναι ο πνευματικός πατέρας, θα το δούμε μελετώντας τη ζωή του Μωυσή. Ποιος ήταν ο Μωυσής; Καταρχήν ήταν άνθρωπος του Θεού. Τον γνώριζε ο Θεός, αλλά και ο Μωυσής γνώριζε τον Θεό. Έτσι και ο πνευματικός πατέρας πρέπει να είναι γνωστός στον Θεό και να τον γνωρίζει ο Θεός και πως θα το γνωρίζει:
1. όταν είναι κανονικά χειροτονημένος ιερεύς και έχει την ευλογία του επισκόπου να εξομολογεί και αν η ζωή του είναι τέτοια που να παρίσταται με θάρρος απέναντι στον Θεό.
2. Ο πνευματικός μας πατέρας πρέπει να γνωρίζει το όνομα του Θεού. Όπως και στην συνάντηση του Θεού με τον Μωυσή, τον ρώτησε εσύ με βάζεις να κάνω κάτι τέτοιο μεγάλο και σπουδαίο και ακατόρθωτο, ποιο είναι το όνομα σου για να απαντήσει ο Θεός: «Εγώ ειμί ο ων», εγώ είμαι αυτός που υπάρχει, που δεν υπήρχε χρόνος που δεν υπήρχα εγώ, που πάντα υπάρχω και επειδή εγώ υπάρχω όλα τα άλλα υπάρχουν. Έτσι και ο πνευματικός πατέρας πρέπει να γνωρίζει το όνομα του Θεού και να το φανερώνει στα παιδιά του.
3. Ο Μωυσής γνώριζε και ερμήνευε τον νόμο του Θεού. Έτσι και ο πνευματικός οφείλει να γνωρίζει και να ερμηνεύει το νόμο του Θεού. Να μελετάει το ευαγγέλιο και τους κανόνες της εκκλησίας και 4. ο Μωυσής υπάκουε στις εντολές του Θεού, έτσι και ο πνευματικός οφείλει να υπακούει στις εντολές της εκκλησίας και του επισκόπου. Δεν μπορεί αυθαίρετα να ποιμαίνει και να εξομολογηθεί. Πνευματικός πατέρας που δεν υπακούει, δεν μπορεί να απαιτήσει υπακοή από τα πνευματικά του παιδιά.
Και έρχεται ο Μωυσής και ξεσηκώνει τους Ισραηλίτες. Φθάνουν μπροστά στην Ερυθρά Θάλασσα. Καταφθάνουν και οι Αιγύπτιοι για να συλλάβουν τους Ισραηλίτες. Βρίσκονται μπροστά στο αδιέξοδο για να σκιστούν τα νερά στα δύο και να σωθούν οι Ιουδαίοι. Η δική μας Ερυθρά Θάλασσα, είναι οι λογισμοί.
Αυτοί που έρχονται για να πνίξουν την απόφαση μας να αγωνιστούμε στο στάδιο των αρετών. Να λοιπόν, εκεί που μας πνίγουν τα «κύματα» των λογισμών ότι δεν θα τα καταφέρουμε, έρχεται ο πνευματικός πατέρας και διαλύει τα «κύματα» των λογισμών.
Πορεύονται στην Ερυθρά Θάλασσα και κατόπιν στην έρημο με τα θηρία, όπου φοβούνται και κρυώνουν. Και ο Μωυσής προσεύχεται και στήλη φωτεινή τους ζεσταίνει. Και για εμάς, στήλη φωτεινή είναι η προσευχή, που πάντοτε η εκκλησία μας την προβάλει, που τον φωτίζει τον άνθρωπο, τον ζεσταίνει, τον ζωογονεί και τον προστατεύει. Η προσευχή που φωτίζει το σκοτάδι των ανθρώπων, όπως μας λέει ο Άγριος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Πέντε στήλες προσευχής ανάβει η αγία μας εκκλησία. Το μέγα απόδειπνο, είναι μια εκτεταμένη βραδυνή προσευχή, όπου ανάβουν μέσα σ’ αυτό δύο φωτεινές λαμπάδες. Η πρώτη λαμπάδα είναι «Μεθ’ ο Θεός γνώτε έθνη και ηττάσθε ελεητάσται ότι Μεθ’ ημών ο Θεός» και «Κύριε των δυνάμεων μεθ’ ημών γενού». Αυτά τα δύο φωτίζουν τον άνθρωπο, γιατί σε αυτήν την πορεία δεν είμαστε μόνοι αλλά έχουμε τον Θεό μαζί μας, «Ει ο Θεός μεθ’ ημών, τις καθ’ ημών».
Δεύτερη φωτεινή στήλη ο μεγάλος κανόνας, που γράφτηκε από τον Άγιο Ανδρέα Κρήτης, και θα τονίσω μονάχα τον στίχο «ελέησον με ο Θεός, ελέησον με». Σε αυτόν τον αγώνα έχουμε το έλεος του Θεού που όλα τα καλύπτει, όλα τα προστατεύει και όλα τα συγχωρεί.
Τρίτη φωτεινή στήλη, κατανυκτικοί εσπερινοί όπως ο αποψινός όπου ακούμε ένα πολύ όμορφο προκείμενο: «Μη αποστρέψεις το πρόσωπο σου από του παιδός σου, ότι θλίβομαι, ταχύ επάκουσον με». Μην γυρνάς το πρόσωπο σου, ξέρω ότι βουλιάζω στον βούρκο της αμαρτίας, αλλά ξέρω ότι εσύ είσαι ο πατέρας μου και εγώ είμαι το παιδί σου και οφείλεις να με ακούσεις γρήγορα. Ο Θεός μας δεν είναι βαρύκοος αλλά ακούει γρήγορα την προσευχή των παιδιών του.
Τέταρτη φωτεινή στήλη, οι χαιρετισμοί της Παναγίας. Ψάλλουμε προς την Παναγία μας, που είναι φως στον πνευματικό μας αγώνα και προπορεύεται και μας παρηγορεί.
Πέμπτη φωτεινή στήλη, η προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, όπου παίρνω εκείνο το σημείο που ψάλλουμε αντί χειροβικού ύμνου «Πίστει και πόθω προσέλθομεν ίνα μέτοχοι ζωής αιωνίου γενώμεθα αλληλούια». Σε αυτήν την πορεία πρέπει να πορευτούμε με πίστη και πόθο, όχι με αγγαρεία και μιζέρια, αλλά με όλη μας την καρδιά και χαρά.
Στην πορεία λοιπόν δίψασαν για να προσευχηθεί ο Μωυσής και να χτυπήσει με την ράβδο του τον βράχο για να τρέξει γάργαρο και καθάριο νερό. Και ποιος είναι ο βράχος για το νερό στην δική μας πορεία. Είναι ο λόγος του Θεού, το ευαγγέλιο, η παλιά και η καινή διαθήκη, είναι η διδασκαλία των πατέρων της Εκκλησίας μας, είναι τα πνευματικά συγγράμματα τους. Η εκκλησία αυτήν την περίοδο άνοιξε τις κάνουλες του πνευματικού νερού και ακούμε συνεχόμενα λόγο Θεού. Και έχουμε χρόνο να μελετούμε τον λόγο του Θεού.
Στην συνέχεια πείνασαν για να τους στείλει ο Θεός ορτύκια για να συντηρηθούν. Και αυτά τα ορτύκια για εμάς είναι οι πέντε Κυριακές της Τεσσαρακοστής.
Η Κυριακή της Ορθοδοξίας, ορθό δόγμα, η Κυριακή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ορθοπραξία και ορθό ήθος, η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, ο Σταυρός του Κυρίου, η Κυριακή του Ιωάννου του Κλήμακος, η ανάβαση προς την αγάπη και τέλος η πέμπτη Κυριακή της Μαρίας της Αιγυπτίας, μετανόηση και συντριβή της αμαρτίας της. Τα ορτύκια όμως τελείωσαν για να έρθει το μάννα εξ’ ουρανού. Και το δικό μας μάννα είναι ο άφθαρτος Ιησούς Χριστός, είναι το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου μας. Να κατανοήσουμε ότι χωρίς αυτά δεν μπορούμε να έχουμε ζωή αιώνια.
Το ταξίδι φθάνει προς το τέλος μας. Και ο Μωυσής ανεβαίνει στο όρος Σινά. Και το δικό μας όρος είναι η Μεγάλη Εβδομάδα.
Μπήκε λέει σε μια γνώφο, μια ομίχλη, όπου δεν βλέπεις, δεν ακούς αλλά αισθάνεσαι. Εκεί υπέγραψε την πρώτη διαθήκη και στο δικό μας Σινά συνάπτεται μια δεύτερη διαθήκη, πολύ ανώτερη από την πρώτη, η διαθήκη που υπογράφτηκε με αίμα στις καρδιές όλων των ανθρώπων.
Η Μεγάλη Εβδομάδα δεν είναι το τέλος. Το τέλος είναι η ημέρα της Αναστάσεως. Αυτή είναι η δική μας γη της επαγγελίας. Ας μην γίνουν τα πάθη μας, αφορμή και αιτία για να μην εισέλθουμε στην γη της επαγγελίας. Όταν γιορτάζουμε την Ανάσταση, γιορτάζουμε την είσοδο του ανθρώπου στην γη της επαγγελίας.
Το καράβι που θα μας οδηγήσει είναι η Αγία μας Εκκλησία και οφείλουμε να είμαστε συνειδητά μέλη και να αγωνιζόμαστε για την γη της επαγγελίας.
Προσπάθησα άτεχνα να σας μεταφέρω σε ένα όμορφο ταξίδι, το ταξίδι των Ιουδαίων από την γη της δουλείας, στην γη της επαγγελίας και να το παραλληλίσω με το δικό μας ταξίδι, από την γη των παθών, στην γη της χάριτος του Θεού.
Ξέρω Σεβασμιώτατε ότι το ταξίδι αυτό είναι δύσκολο και επίπονο ότι αρκετοί από εμάς, μόλις την δεύτερη εβδομάδα που βρισκόμαστε έχουμε λυγίσει. Ξέρω όμως ότι έχετε την ειδική χάρη από τον Θεό ως αρχιερέας που είστε να δεηθείτε και προσευχηθείτε ώστε τα δικά μας ασθενήματα, τα ελαττώματα και τις πτώσεις με τις δικές προσευχές να ολοκληρωθούν και να αποκατασταθούν.
Ευχηθείτε ούτως ώστε αυτό το ταξίδι, να επιτύχει εν Χριστώ για όλους μας και όλοι μας να χαρούμε πραγματικά ανάσταση μέσα στην καρδιά μας.
Και όταν φύγουμε από αυτήν την ζωή δι’ ευχών των Αγίων της Εκκλησίας μας και διά πρεσβειών της Υπεραγίας Θεοτόκου να μπορέσουμε, ανοίγοντας τα μάτια στην άλλη ζωή, να δούμε την γη της επαγγελίας, η οποία γη της επαγγελίας δι’ ευχών των Αγίων να χαριτωθεί και να δωρηθεί σε όλους μας».
Αρχιμανδρίτης π. Ιουστίνος Μπαρδάκας,
Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης, Πρεσπών & Εορδαίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου