Μεγάλη Σαρακοστή: Μια μακρά και κοπιαστική πορεία προς το Πάσχα

Πρωτοπρεσβυτέρου Μιχαήλ Βοσκού

ΤοΠάσχα δεν είναι για μας τους Ορθοδόξους Χριστιανούς μια εκκλησιαστική εορτήόπως οι άλλες, αλλά είναι αναμφίβολα η εορτή των εορτών και η πανήγυρις τωνπανηγύρεων. Αποτελεί το επίκεντρο, αλλά και το επιστέγασμα ολοκλήρου τουεκκλησιαστικού μας έτους και ταυτοχρόνως νοηματοδοτεί ολόκληρη τη ζωή τηςΕκκλησίας μας. Κάθε Κυριακή είναι για την Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας Ανάστασηκαι κάθε Θεία Λειτουργία, όποτε κι αν αυτή τελείται, είναι ένα αναστάσιμογεγονός. Κι ενώ οι υπόλοιπες Δεσποτικές και Θεομητορικέςεορτές του εκκλησιαστικού μας έτους αποδίδονται σε οκτώ το πολύ ημέρες, τοΠάσχα αποδίδεται στις σαράντα ημέρες. Ολόκληρη η μετά το Πάσχα εβδομάδα, ηεβδομάδα της Διακαινησίμου όπως λέγεται, λογίζεται ως μία ημέρα, ενώ γιασαράντα ημέρες ψάλλεται σε όλες τις εκκλησιαστικές ακολουθίες ο νικητήριοςπαιάνας «Χριστός Ανέστη» και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ζουν την παγκόσμια χαρά,που εξανέτειλε από τον Πανάγιο Τάφο του Κυρίου, την παγκόσμια χαρά για την νίκητης ζωής επί του θανάτου.


Για να μπορέσει κανείς να ζήσει πραγματικά τα μεγάλα σωτηριολογικά γεγονότα τηςΜεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα, το Πάθος και τον σταυρικό θάνατο, την ταφή καιτην εις Άδου κάθοδο, κυρίως όμως την τριήμερη λαμπροφόρο Ανάσταση του Κυρίου,πρέπει να κάνει τον ανάλογη πνευματική προετοιμασία. Έτσι λοιπόν η Εκκλησία μαςγια δέκα ολόκληρες εβδομάδες μας προετοιμάζει σταδιακά για το Πάσχα. Οι τρειςπρώτες εβδομάδες (από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι τηνΚυριακή της Τυρινής) είναι προπαρασκευαστικές για τη Μεγάλη Σαρακοστή, οιεπόμενες έξι εβδομάδες (από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή προ τωνΒαΐων) αποτελούν τη Μεγάλη Σαρακοστή και η τελευταία εβδομάδα είναι φυσικά ηΜεγάλη Εβδομάδα, ή Εβδομάδα των Παθών, που αποτελεί το αποκορύφωμα της νηστείαςκαι της εν γίνει προετοιμασίας μας για το Πάσχα.

Η ΜεγάληΣαρακοστή ως εκ τούτου είναι μια μακρά και κοπιαστική πορεία προς το Πάσχα. Ο ΟρθόδοξοςΧριστιανός διέρχεται δια της στενής και τεθλιμμένης οδού της ΜεγάληςΣαρακοστής, για να μπορέσει να εισέλθει στην παγκόσμια χαρά της Αναστάσεως τουΚυρίου. Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι η κατ' εξοχήν περίοδος νηστείας, εγκράτειας,μετανοίας, κατανύξεως, εντατικής προσευχής και εντατικού πνευματικού αγώνα.Είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια, αλλά και η αυστηρότερη περίοδος νηστείας τουεκκλησιαστικού μας έτους. Κατ' αυτήν επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίουμόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές. Ταυτοχρόνως η Ορθόδοξη Εκκλησία μας μαςυποβοηθεί στην εντονότερη προσευχή και στον εντατικότερο πνευματικό αγώνα μέσααπό τις ιδιαίτερες λατρευτικές Ακολουθίες της περιόδου αυτής, που αποτελούνέναν πραγματικό λειτουργικό θησαυρό.
Η λειτουργική ατμόσφαιρα της Μεγάλης Σαρακοστής είναι εντελώς διαφορετική απότη λειτουργική ατμόσφαιρα του υπόλοιπου έτους. Οι Ακολουθίες είναι μακρές καικατανυκτικές, κυριαρχούν δε σε αυτές τα πολλά «διαβάσματα» (ψαλμοί,αναγνώσματα, ευχές), η λιτότητα και η αρχαιοπρέπεια. Η σημαντικότερη διαφοράτης Μεγάλης Σαρακοστής από το υπόλοιπο εκκλησιαστικό έτος είναι η απαγόρευσητης τελέσεως της θείας Λειτουργίας εκτός Σαββάτου και Κυριακής. Αντί τηςκανονικής Θείας Λειτουργίας τελείται κατά τις καθημερινές της ΜεγάληςΣαρακοστής (κυρίως τις Τετάρτες και τις Παρασκευές) η Θεία Λειτουργία τωνΠροηγιασμένων Τιμίων Δώρων, ο οποία αποτελεί χωρίς αμφιβολία την καρδιά τηςΜεγάλης Σαρακοστής.
Τη λειτουργική ατμόσφαιρα της Μεγάλης Σαρακοστής συμπληρώνουν οι ΚατανυκτικοίΕσπερινοί των Κυριακών, το Μεγάλο Απόδειπνο που αναγιγνώσκεσαι από τη Δευτέραμέχρι τη Πέμπτη με ψαλμωδία μέρους του Μεγάλου Κανόνος του Αγίου Ανδρέου Κρήτηςκατά την πρώτη εβδομάδα και Κανόνων από το Θεοτοκάριο κατά τις υπόλοιπεςεβδομάδες, ο Όρθρος, οι Ώρες και ο Εσπερινός, που έχουν αυτή τη περίοδο έντονοκατανυκτικό χρώμα, και φυσικά η ιδιαίτερα λαοφιλής Ακολουθία των Χαιρετισμώνστην Υπεραγία Θεοτόκο, που τελείται κάθε Παρασκευή. Με την ακολουθία τωνΧαιρετισμών διακόπτεται για δύο μέρες η πένθιμη και κατανυκτική ατμόσφαιρα τωνκαθημερινών της Μεγάλης Σαρακοστής, για να επανέλθει και πάλι το απόγευμα τηςΚυριακής με τον Κατανυκτικό Εσπερινό, αφού πρώτα ζήσουμε τη χαρμόσυνη καιαναστάσιμη ατμόσφαιρα των Κυριακών της Μεγάλης Σαρακοστής με την τέλεση τηςΘείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου και τη διπλή τους Θεματολογία.

Ηνηστεία, η εντονότερη προσευχή και η κατά το δυνατόν συμμετοχή στιςκατανυκτικές Ακολουθίες της περιόδου της Μεγάλης Σαρακοστής μας υποβοηθούν ναεντείνουμε όσο μπορούμε περισσότερο τον πνευματικό μας αγώνα, που δεν είναιαγώνας μόνο της Μεγάλης Σαρακοστής, αλλά αγώνας ολόκληρης μας της ζωής καιαποσκοπεί στην καταπολέμηση των παθών, των αδυναμιών και των ελαττωμάτων μαςκαι στην καλλιέργεια των χριστιανικών αρετών, στην κάθαρση της ψυχής από ό,τιαμαυρώνει τη στολή της, για να μπορέσει να βρει χώρο μέσα μας η χάρη του Θεούκαι να ενεργήσει. Ο πνευματικός αγώνας όμως, για να φέρει πραγματικάαποτελέσματα, πρέπει να θεμελιωθεί πάνω στη βάση της ταπεινώσεως και ναστολιστεί με τους καρπούς της μετανοίας.
Αυτές τις δύο αλήθειες μας προβάλλει η Εκκλησία μας προτού ακόμη ξεκινήσουμε τοταξίδι και τον εντατικό πνευματικό αγώνα της Μεγάλης Σαρακοστής, μέσα από ταευαγγελικά αναγνώσματα και τα θαυμάσια τροπάρια των πρώτων εβδομάδων τουΤριωδίου, των εβδομάδων προπαρασκευής για τη Μεγάλη Σαρακοστή. Έτσι με τηνπαραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου με την οποία αρχίζει η περίοδος τουΤριωδίου, η Εκκλησία μας, μας υπενθυμίζει ενόψει της ενάρξεως της ΜεγάληςΣαρακοστής μια μεγάλη αλήθεια: Καμιά αρετή και κανένα καλό έργο, άρα ούτε και ηνηστεία μας ούτε και ο λοιπός πνευματικός μας αγώνας δεν έχουν αξία, αν δενσυνοδεύονται από την ταπείνωση, αν δεν θεμελιώνονται πάνω στην ταπείνωση, γιατίσε τελευταία ανάλυση δεν μας σώζουν ούτε οι αρετές μας ούτε τα καλά μας έργα,αλλά ο βαθμός της ταπεινώσεως και της μετανοίας μας. Η ταπείνωση και η μετάνοιαελκύουν όντως τη Χάρη του Θεού. Με την παραβολή του Ασώτου εξάλλου, πουαναγιγνώσκεται τη δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου, η Εκκλησία μας, μας υπενθυμίζειμια άλλη μεγάλη αλήθεια: Η αγάπη του Θεού είναι τόσο μεγάλη, που καμιά αμαρτία,όσο μεγάλη κι αν είναι, δεν μπορεί να την εμποδίσει, φτάνει όμως να υπάρξειαληθινή μετάνοια. Ο Θεός περιμένει από εμάς να κάνουμε το πρώτο βήμα τηςμετανοίας για να κάνει Εκείνος όλα τα υπόλοιπα βήματα.

Από το περιοδικό «Παράκληση» της ΙεράςΜητροπόλεως Λεμεσού, Κύπρος