Πάθη, Δοκιμασίες, Χάρις..... (β΄ μέρος ) Ράδιο Πειραϊκής Εκκλησίας

Συνέντευξη της Σοφίας Χατζή 
με τον π. Χαράλαμπο Παπαδόπουλο(Λίβυος),

εφημέριο στον ιερό ναό Αγίας Ειρήνης Πύργου στη νότια Κρήτη.  (β΄ μέρος) 

• Τα πάθη τα φέρουμε χωρίς βέβαια να τα επιδιώκουμε. Δεν στοχεύουμε στο να γίνουμε εγωιστές ή οτιδήποτε άλλο αρνητικό. Πώς στεκόμαστε απέναντί τους λοιπόν; Από τη μία δεν τα θέλουμε και από την άλλη τα φέρουμε μέσα μας.

Έχουμε μάθει οι χριστιανοί συχνά να κατηγορούμε και να βάζουμε ταμπέλες σε ανθρώπους, ότι είσαι εγωιστής, είσαι έτσι, είσαι αλλιώς κλπ. Αυτή είναι μια εύκολη διαδικασία, το να κρίνεις κάποιον. Το βασικό είναι να κατανοήσεις τον άλλον και να καταλάβεις για ποιο λόγο έχει αναπτύξει ένα πάθος. Πίσω από τα πάθη έχω την αίσθηση ότι κρύβονται οι ανάγκες μας. Γι΄αυτό και τα πάθη δεν ξηλώνονται εύκολα. Διότι εξυπηρετούν μία ανάγκη. Τι κάνει η αμαρτία; Η αμαρτία είναι υποκατάστατο του Θεού. Όταν δεν υπάρχει η χάρις του Θεού να σε γεμίσει, δημιουργείς υποκατάστατα. Πράγματα που θα σε θρέψουν με έναν λανθασμένο τρόπο, αλλά θα σε θρέψουν όμως, αν και ψευδώς. Για ένα χρονικό διάστημα νιώθεις ή πιστεύεις ότι έχεις βρει κάτι. Αργά ή γρήγορα βέβαια θα ματαιωθείς και θα καταλάβεις ότι αυτό δεν οδηγεί πουθενά. Αν δεν έχουμε σπουδαίες τροφές, δηλαδή τον Θεό, τις εντολές του, τη χάρη του, για να τραφούμε, ο άνθρωπος δεν μπορεί τα κενά, όπως λέει ο άγιος Πορφύριος «η ψυχή δεν μπορεί τα κενά», και θα κάνει κάτι να τα γεμίσει. Οπότε αρχίζουμε να τρέφουμε κατώτερα ένστικτα. Υπηρετούμε κατώτερες ανάγκες. Πρέπει, λοιπόν, με νηπτικό τρόπο να καταλάβουμε τι κρύβεται πίσω από τα πάθη μας. Ποιες ανάγκες εξυπηρετούν. Όλα τα πάθη κάτι εξυπηρετούν μέσα μας. Και αφού το κατανοήσουμε να μπούμε σε μια ασκητική αγωγή, παιδαγωγική, μυστηριακή, να μπορέσουμε με τη χάρη του Θεού σιγά-σιγά να απαλειφθεί αυτό το πράγμα. Τα πάθη τα φέρουμε διότι είμαστε τρεπτοί άνθρωποι, που ζούμε μέσα στο χρόνο και τον χώρο, είμαστε φθαρτοί. Έχουμε μέσα μας το στοιχείο της φθαρτότητας. Ένα στοιχείο αποδόμησης. Αποδομούμαστε σιγά-σιγά. Οπότε μέσα μας υπάρχει το φθαρτό, δεν υπάρχει το τέλειο. Υπάρχει μέσα μας μια εγγενής αδυναμία. Η αδυναμία αυτή δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, ψάχνει πού να βρει να ακουμπήσει, ψάχνει από κάπου να γεμίσει, προσπαθεί από κάπου να παρηγορηθεί, και αρχίζει να ικανοποιείται μέσα από διάφορα πάθη. Το θέμα είναι να κατανοήσουμε ποιες ανάγκες εξυπηρετούμε, λανθασμένα και αυτοακυρωτικά.  Και ύστερα με τη χάρη του Θεού να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.

• Περνώντας σε ένα άλλο θέμα, οι δοκιμασίες στη ζωή πώς μπορούν να ωφελήσουν τον άνθρωπο που τις συναντά; Ξέρουμε ότι μια δυσκολία για κάποιον μπορεί να είναι αφορμή απελπισίας και καταστροφής και για έναν άλλο, η ίδια φαινομενικά δυσκολία, να αποτελέσει αιτία αλλαγής προς το καλύτερο ή και μεταμόρφωσης…

Ακριβώς έτσι είναι, αυτό λέει η εμπειρία μας. Έχει να κάνει από ποια σκοπιά βλέπεις τη ζωή ολόκληρη και την ύπαρξη γενικά. Τα γεγονότα έχουν μια υποκειμενικότητα. Τελικά εμείς είμαστε αυτοί που βάζουμε όνομα στα πράγματα. «Καλό, κακό, ευλογημένο, μη ευλογημένο...». Η εκκλησιαστική εμπειρία, των αγίων και των πατέρων, έχει αποδείξει πως ό,τι για τον κόσμο έχει μια εμπειρία αρνητική, μπορεί με μια άλλη ματιά, με τα μάτια της πνευματικότητας, με τη χάρη του Θεού και στην προοπτική της αιωνιότητας, να είναι τελείως διαφορετικό. Μια σοβαρή ασθένεια μπορεί για τον έναν να είναι αιτία απόγνωσης, απελπισίας, απομόνωσης ή και αυτοκτονίας και για έναν άλλο να γίνεται  αιτία να ξαναδεί τη ζωή από την αρχή, να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να έρθει σε επαφή με τον Θεό, να συμφιλιωθεί με ανθρώπους, να ρίξει γέφυρες επικοινωνίας και γενικά να δει τελείως διαφορετικά τη ζωή. Αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και για το πιο μικρό πράγμα της καθημερινότητας. Το πώς βλέπεις έναν πρωινό καφέ, το πώς βλέπεις τον σύντροφό σου και τα παιδιά σου στο σπίτι. Δηλαδή η χάρις του Θεού είναι η δυνατότητα να βλέπεις διαφορετικά τα πράγματα. Για τον άνθρωπο του Θεού δεν αλλάζει η εξωτερική πραγματικότητα. Δεν έχει άλλη πραγματικότητα ο άνθρωπος του Θεού και άλλη ο άνθρωπος του κόσμου. Κοινή είναι η πραγματικότητα για όλους. Εντάσεις, προβλήματα, δοκιμασίες. Ίδιος κόσμος, ίδια κοινωνία, ίδια προβλήματα. Τι αλλάζει λοιπόν; Δεν αλλάζει κάτι εξωτερικό. Αλλάζει κάτι εσωτερικό. Δείτε το σε παραδείγματα της καθημερινότητάς μας. Μπορεί το πρωί να χαιρόμαστε πάρα πολύ που έχουμε παιδιά και το απόγευμα να μας εκνευρίζουν και να βαρυγκομάμε που τα έχουμε. Ένας άλλος να βλέπει το ηλιοβασίλεμα και να δοξάζει τον Θεό κι ένας άλλος να διαμαρτύρεται που τελείωσε, ας πούμε, η μέρα. Ένας άλλος να σηκώνεται το πρωί και να λέει πολύ ωραίος ο καιρός και να δοξάζει τον Θεό κι ένας άλλος να λέει τι κακός είναι αυτός ο καιρός, μας κατέστρεψε. Τα αντικειμενικά γεγονότα λοιπόν έρχονται να φωτιστούν από τη δική μας υποκειμενική ματιά. Αυτό έχει να κάνει με το πόσο φωτισμένος είναι ο εσωτερικός μας κόσμος, τα μάτια μας, η αντίληψή μας, οι αισθήσεις μας. Και πώς την πληροφορία που δεχόμαστε μπορούμε να τη μεταμορφώνουμε εν Χριστώ.

• Μπορούμε να το αναλύσουμε λίγο αυτό;

Είναι λίγο δύσκολο διότι πρόκειται για εμπειρικές καταστάσεις. Δεν μπορεί να σου πει κάποιος πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό, αφού και ο ίδιος δεν το έχει καταλάβει με τη διάνοια. Και ο φορέας της χάριτος, ο οποίος βλέπει τα πράγματα με έναν άλλον τρόπο, δεν κατάλαβε πώς αυτό συνέβη. Εμείς έχουμε μια εκκλησιαστική ζωή μετανοίας, προσπαθούμε να τηρούμε τις εντολές, να έχουμε μια μυστηριακή σχέση με το ποτήριο της ζωής, μια προσευχητική στάση κλπ. Αυτά τα γνωρίζουμε. Το πώς έρχεται αυτή η εσωτερική μεταμόρφωση, αυτό είναι η χάρις του Θεού, αυτό είναι μυστήριο. Αν προσπαθήσουμε να το αναλύσουμε, θα το χάσουμε. Αυτό βιώνεται. Νομίζω ότι αν κάποιος το θέλει πραγματικά, έχει καλή και ειλικρινή διάθεση και δεν χρησιμοποιεί τον Θεό και την εκκλησία, δεν θέλει δηλαδή τον Θεό για να του δώσει πράγματα, αλλά θέλει τον ίδιο τον Θεό γιατί τον αγαπάει, διότι αισθάνεται ευλογία και ευτυχία κοντά του, αυτό θα έρθει στη ζωή του. Αν θέλει την εκκλησία γιατί πραγματικά νιώθει ότι είναι ο χώρος όπου ξεκουράζεται η καρδιά και το πνεύμα του, και δεν πάει στην εκκλησία για να έχει λεφτά, υγεία, να περνάνε τα παιδιά του στις εξετάσεις κοκ, αν θέλει, λοιπόν, τον ίδιο τον Χριστό, ο Θεός θα του προσφερθεί. Αυτό που ζητά θα γίνει στη ζωή του. Πολλές φορές ζητάμε πράγματα που δεν είναι του Θεού πράγματα. Δηλαδή ο Θεός δίνει Θεό, δίνει σωτηρία, δίνει χαρά, δίνει Άγιο Πνεύμα, δεν μπορεί να δώσει κάτι άλλο. Νομίζω ότι αν κανείς είναι ειλικρινής στην αναζήτησή του, κάποια στιγμή θα απαντήσει ο Θεός σε αυτό το αίτημα της καρδιάς του, όταν θα είναι ώριμες οι συνθήκες. Και θα καταλάβει τι ακριβώς εννοούμε λέγοντας ότι μεταμορφώνεται όλο το είναι σου και τα βλέπεις όλα διαφορετικά. Δεν υπάρχει, λοιπόν, κάποιο κουμπί. Είναι η χάρις κι αυτός που τη γεύεται δεν ξέρει πώς ήρθε και ούτε αισθάνεται ότι έκανε κάτι σπουδαίο για να έρθει. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος-τυποποιημένος τρόπος λοιπόν. Μπορεί να τα κάνεις όλα καλά και να μην έρθει ποτέ η χάρις...

• Ή επίσης η χάρις έρχεται και φεύγει, όπως στον άγιο Σιλουανό...

 Αυτό είναι η παιδαγωγία του Θεού στους αγίους. Αυτό που εμείς πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι ξεκινάμε από τα βασικά και απλά. Το πρόβλημα είναι ότι εμείς βιαζόμαστε. Σήμερα υπάρχει μια μεγάλη άνθιση στο εκκλησιαστικό βιβλίο εξάλλου. Αυτό είναι πάρα πολύ ωραίο αλλά κρύβει κι έναν κίνδυνο. Όταν δεν έχεις έναν πνευματικό οδηγό έμπειρο, να πιάνεις αδιάκριτα και να διαβάζεις βιβλία και να πιστεύεις ότι αυτό ή το άλλο μπορείς να το ζήσεις έτσι απλά ή πατώντας ένα μαγικό κουμπί ή κάνοντας κάποια εξωτερικά πράγματα. Δεν πρόκειται όμως για κάτι τέτοιο. Και πρέπει να καταλάβουμε ότι η πνευματική ζωή ξεκινάει σιγα-σιγά και αφού έχουμε βάλει κάποιες βάσεις. Λέει ο άγιος Πορφύριος, όλα να τα χαίρεστε, τον ήλιο, τα δέντρα, το φως, το σκοτάδι, το φαγητό, την παρέα, το μπάνιο, όλη τη ζωή. Από τις μικρές, λέει, αγάπες, θα πάμε στις μεγάλες αγάπες. Δεν είναι δυνατό να πάμε στις μεγάλες αγάπες, στον Θεό, αν δεν έχουμε μάθει να χαιρόμαστε το σύντροφό μας. Αν δεν έχουμε μάθει να χαιρόμαστε με ένα παιδί, να χαιρόμαστε σε μια παρέα, να χαρούμε από ένα λουλούδι, από ένα ηλιοβασίλεμα... δεν μπορεί να είμαστε με μια αρνητική στάση απέναντι σε όλα αυτά και να θέλουμε ταυτόχρονα να γευθούμε τον Θεό. Κι ο γέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης τα λέει πάρα πολύ ωραία στους λόγους του, επαναλαμβάνοντας ότι αν θες να γευθείς τη χαρά του θεού, πρέπει να μάθεις να γεύεσαι τα απλά πράγματα. Να δημιουργείς προϋποθέσεις χαράς. Εδώ βέβαια, δεν μπορούμε να μοιραστούμε ένα φαγητό, δεν μπορούμε να μοιραστούμε ένα δωμάτιο, μια παρέα, δεν μπορούμε να χαρούμε με απλά πράγματα, στα οποία συχνά οι χριστιανοί έχουν και ενοχή. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο.